Van Rossem: doden Osama is puur symbolisch

In de nacht van zondag op maandag werd bekend dat de Amerikanen Osama bin Laden hebben gedood in Pakistan. DUB vroeg emeritus hoogleraar Maarten van Rossem en Amerikanist Jaap Verheul naar hun kijk op de ontwikkelingen. Maarten van Rossem: 'Ik sta te kijken van juichende menigte'Is dit een moment van groot historisch belang?Van Rossem: “Nee, maar het is natuurlijk hartstikke fijn voor de Amerikanen, maar het heeft alleen symbolische betekenis. Voor Amerikanen is het een emotionele afsluiting. Eindelijk hebben ze de grote schurk te pakken. Van die juichende menigtes in de VS stond ik wel te kijken. Kennelijk maakt het nieuws veel euforie los.”Waarom is het doden van het kopstuk van al-Qaeda alleen symbolisch? Van Rossem: “Osama was natuurlijk al een gepasseerd station. Hij sprak af en toe een bandje in. Bovendien heeft al-Qaeda geen echte leider. Het is een vertakte organisatie, iedereen bepaalt zelf wat hij doet. Het is natuurlijk wel nuttig dat een van de leiders is uitgeschakeld, maar niet meer dan dat.”Is het niet vreemd dat de Amerikanen 10 jaar nodig hadden om hem te vinden?Van Rossem: “Zeker. Dat ligt vooral aan de totaal incompetente besluiten van de vorige Amerikaanse regering. In 2001 hadden ze hem gewoon moeten grijpen in Tora Bora. En de grote villa waar ze hem nu vonden, is al in 2005 gebouwd. Je kan je niet voorstellen dat de lokale autoriteiten in Pakistan daar niks vanaf wisten.”Misschien kwam het de Amerikanen wel goed uit dat ze kop van jut hadden in de strijd tegen het terrorisme?Van Rossem: “Ik heb een tijd gedacht dat ze hem daarom bewust in leven hielden. Maar daar geloof ik nu niet meer in. Als ze hem al langer in het vizier hadden, dan hadden ze hem wel vlak voor de komende verkiezingen neergeschoten. Maar dat zie je die brave Obama toch niet zo snel doen.” Jaap Verheul: 'Aartsvijand nummer één is uitgeschakeld'Jaap Verheul, hoofddocent cultuurgeschiedenis en coördinator van de master American studies, in een telefonische reactie vanaf zijn vakanitieadres op Schiermonnikoog:Is dit een moment van groot historisch belang?Verheul: “Ja, dit is groot nieuws. In historisch perspectief moet je denken aan 9/11. Dit is in bepaald opzicht de afronding van die aanslag. Dit is niet het einde van het terrorisme, maar ze hebben wel een charismatische figuur, aartsvijand nummer één uitgeschakeld. De uitbundige festiviteiten bij het Witte Huis en Ground Zero laten ook zien hoe de groot de emotionele waarde hiervan is. Mensen gingen al voor de speech van Obama de straat op, aangespoord door sociale media. Dat is in cultuurhistorisch perspectief ook erg interessant.”Waarom duurde het zo lang voordat ze hem te pakken hadden?Verheul: “Van de zijde van Amerika is er zeker wel moeite gedaan om hem te vinden. Het idee dat ze hem in leven wilden houden, reken ik tot de complottheorieën. De Amerikanen zijn om hem te doden heel ver gegaan. Ze hebben het internationaal recht opzijgeschoven door zonder waarschuwing in een autonome staat op te treden, en door zonder vorm van proces Osama te doden. Geen enkele bondgenoot is vantevoren geïnformeerd.”Wat voor politieke consequenties heeft de dood van Osama?“Duidelijk is dat Pakistan niet volledig heeft deelgenomen aan de jacht op Osama. Dat ze zo dicht bij de hoofdstad zaten, zegt veel over de geringe bereidheid om de Amerikanen te helpen. Ook is het interessant om te kijken of de buitenlandse politiek van de Amerikanen van richting verandert. Veel van het beleid na 9/11 was gericht op vergelding. Nu ze hun belangrijkste doelwit hebben, komt er misschien meer ruimte voor een genuanceerde politiek. Er zijn ook wel tekenen dat Obama deze richting al gekozen heeft.”