Een moreel dilemma

Aan: Kenniszoekers@uu.nl
Betreft: Een moreel dilemma
Bijlage: Dom met verlichting?

Ha Herman,

Ik zag dat je voor Studium Generale een discussieavond hebt gehouden over morele dilemma’s. Wat was ik daar graag bij geweest. Maar ja, druk druk druk, hè? Het is er niet van gekomen. Zonde. Want het is toch mooi dat de moeder van alle wetenschappen, de wijsbegeerte, zich buigt over zo’n belangrijke kwestie.

Van mijn vriendin moet ik al naar Utopia kijken om een beetje op de hoogte te blijven van wat er zoal leeft in Nederland en van mijn kinderen moet ik Tijden Tijden bekijken om op de hoogte te blijven van de trends. En dan blijft er niet veel tijd over om zélf na te denken over goed en kwaad. Laat staan om naar een lezing daarover te gaan. Dus moet ik het maar met de beschrijving van de inhoud doen, want een internet-filmpje staat er nog niet. Studium Generale maakt heel trouw filmpjes van belangrijke lezingen voor publiek.

Als ik de link induik, zie ik dat je de vraag hebt toegespitst op morele intuïtie. Het voorbeeld gaat als volgt: Ik loop langs het spoor. Sta naast een wissel. Er komt een trein aan. Als de trein doorgaat rijdt hij een groep spoorwegwerkers te barsten die ik niet meer kan waarschuwen. Zet ik de wissel om, vernielt de trein een op het spoor liggende, slapende dikke man. Mijn Hemel! Wat een dilemma! Je zal daar maar staan en met die situatie geconfronteerd worden. Vreselijk.

Gelukkig ben ik ook een beetje getraind in logisch nadenken en er komen onmiddellijk een paar vragen bij me op Herman. Waarom is het in je casus een dikke man en niet een heel mooie, slanke vrouw die daar een uiltje aan het knappen is? Intuïtief zou ik er dan niet over peinzen om die wissel om te gooien! Wat dacht je wat voor beloning een alfamannetje te wachten staat als hij een vrouwtje uit een levensbedreigende situatie redt? Die lompe concurrenten het leven redden? Hoezo een wissel omzetten? Op naar het vrouwtje!

Is dat een evolutionaire verklaring? Wat bedoel je eigenlijk met een evolutionaire verklaring?, zou mijn tweede vraag zijn. Het is altijd verstandig om je begrippen een beetje helder te definiëren. Maar eigenlijk heb ik het nooit zo op voorbeelden in filosofische discussies. Zeker niet als de conclusie er al van tevoren in gebakken zit.

De echte conclusie uit het verhaal “Wat zal er gebeuren of wat je zou doen in het geval je in die situatie naast die wissel zou staan?” is naar mijn overtuiging veel confronterender: namelijk dat je helemaal niks zou doen. Negentig procent van de mensen doet in het geval van een levensbedreigende situatie helemaal niks. Staat geparalyseerd te kijken. Sterker nog: het schijnt zelfs niet voorspelbaar te zijn wie wél en wie niet gaat handelen in een levensbedreigende situatie. Is dat verschil evolutionair bepaald? Je zou zeggen dat alle mensen evolutionair gezien slechts nanoseconden van elkaar verschillen. Moeilijk hoor, deze wijsgerige problemen,

En actueel ook!

Baaierd