Alwéér water op Mars?!

Lezen journalisten zo slecht of denken ze dat de lezer niet is geïnteresseerd in hoe het werkelijk zit? Wouter Marra constateert dat berichtgeving over Marsonderzoek niet juist is.
Als je alle nieuwsberichten zou geloven, zou je bijna denken dat Mars een groot water pretpark is. Een selectie van de afgelopen weken: ‘Bewijs voor oceaan op Mars’, ‘Nieuwsgierige robot vindt sporen van water’, ‘Meer bewijs voor een vochtig Mars’, ‘Water gevonden op Mars’, ‘Het regende op Mars’, etc. Ik ben ontzettend blij met de publieke fascinatie voor dit onderwerp, omdat ik namelijk zelf ook de, mogelijk natte, geschiedenis van deze planeet onderzoek. Maar wat mij tegen de borst stuit is dat vaak niet het daadwerkelijke onderzoek wordt gepresenteerd, maar dat een klein zinnetje uit een artikel wordt verdraaid tot wereldnieuws. Dit doet ernstig afbreuk aan het beeld van de wetenschap.
Een beetje achtergrondinformatie. Dat er ooit water op Mars is geweest is niets nieuws, dat weten we al lang. Dit was namelijk al ontdekt in de jaren ‘70. Destijds is de theorie dat er lang geleden primitieve riviersystemen op Mars waren die werden gevoed door regen ontwikkeld, en dat is nog steeds de geldende theorie. Wetenschappelijk onderzoek houdt zich sindsdien vooral bezig met belangrijke vragen over de details. Hoeveel water? Waar kwam het vandaan? Waar is het nu? Wat gebeurt er nu nog op het oppervlak? En wat meer speculatief, maar financieringstechnisch wel lucratief: heeft er ooit iets in geleefd?
Het is goed dat wetenschappelijk onderzoek het nieuws haalt. Maar de verslaggeving heeft vaak niets met het onderzoek te maken. In een aantal gevallen is het bericht niets meer dan de oorspronkelijke aannames of hypothese. Bijvoorbeeld ‘het regende op Mars’ als titel boven een onderzoek dat gaat over hoe hard het heeft geregend. En in andere gevallen is het een zin uit de paragraaf met mogelijke implicaties uit het laatste staartje van de discussie dat eindigt als titel boven een nieuwsbericht. Bijvoorbeeld ‘Leven op Mars was mogelijk’ naar aanleiding van een onderzoek dat aantoont dat het oppervlak van Mars uit dezelfde elementen bestaat als de Aarde. Ik ben me er van bewust dat een titel een doel heeft als lokkertje, maar de nuance mist vaak ook in het volledige nieuwsbericht. Dit symboliseert een klassieke strijd tussen wetenschapper en journalist. Nuance tegenover spectaculaire weetjes. Lezen journalisten zo slecht of denken ze dat de lezer niet is geïnteresseerd in hoe het werkelijk zit?
Ik zie het als maatschappelijke plicht om onderzoek wereldkundig te maken en uit te leggen aan het brede publiek. Maar een bericht dat volledig de plank misslaat? Daarmee bewijs je de maatschappij geen dienst, dan is wetenschap pure entertainment geworden. Het is wel degelijk mogelijk om wetenschap goed uit te leggen én het interessant te houden, ik zie namelijk ook krantenartikelen die wetenschap wel eer aandoen. Ik hoop dat wetenschappers willen strijden om de kwaliteit van de wetenschap ook buiten ons eigen wereldje hoog te houden. Wat nuances achterwege laten lijkt me essentieel, maar overhaaste speculaties en mogelijke implicaties op de voorgrond zetten is schadelijk voor de wetenschap.