De naakte waarheid

Een symbolische droom van een hoogleraar die bijna naakt prijzen uitreikt aan jonge wetenschappers. Een pleidooi van Marian Joëls om in de jonge generatie te investeren.
 ‘s Nachts maak ik spannende dingen mee. In mijn dromen, dan. Deze droom van afgelopen week wil ik u niet onthouden, vanwege de symbolische waarde.
Ik droomde dat ik in een grote zaal vol mensen zat, als gast bij een prijsuitreiking aan jonge wetenschappers. Op het podium stonden vier kandidaten naast elkaar te wachten en op een tafel ernaast stond een groot beeld, een soort Oscar, voor de winnaar. Er waren nog drie brokken materiaal overgebleven bij het maken van het beeld en die ruwe brokken waren voor de verliezers; een droom vol symboliek. Schuin achter op het podium zat een deftig gezelschap van de vereniging die de prijs ter beschikking stelde.
Opeens werd ik naar voren geroepen omdat ik blijkbaar de officiële prijsuitreiking moest verzorgen. Terwijl ik naar voren liep realiseerde ik me dat ik alleen een zwart slipje en hemdje aan had en op blote voeten liep. Een droom, nietwaar? Niet het feit dat ik wat ongeschikt gekleed was voor de uitreiking hield me echter bezig, maar meer het probleem dat ik niet wist hoe de prijs heette en wie de winnaar was. “Hier sla ik me wel doorheen” dacht ik niettemin, want prijzen uitreiken is zo langzamerhand my middle name.
Het begon wat stroef want mijn stem bulderde door de microfoon –sorry, ik heb niet kunnen oefenen- en bij mijn eerste zinnen stroomde de zaal leeg. Maar ook dat ben je als geoefende wetenschapper wel gewend. “Vandaag reiken we een prijs uit aan mensen die nog helemaal aan het begin staan van hun carrière”, zo begon ik. “Dat maakt niet uit, want ieder van hen weet nu al waar de wetenschap om draait. Ze kennen het gevoel dat je met iets bezig bent dat zó spannend is dat je er niet mee kunt stoppen. Dat het niet uitmaakt of het ’s avonds laat is of zondagochtend, je bent zo nieuwsgierig naar de uitkomst van je experiment, je wilt zo graag ‘weten’, dat het belang van tijd wegvalt. Dus niet (tikkend op mijn horloge) ‘vijf uur, mijn cao-geregelde tijd zit er op’.” Er klonk lauw gelach uit de zaal. “Deze jonge onderzoekers hebben al meegemaakt of zullen dat nog doen dat je iets ontdekt wat volstrekt nieuw is, de hoogste waarde in de wetenschap, nog voordat al dat gewriemel om in Nature te komen losbarst. Begrijpen, grenzen van onze kennis verleggen, dat is waar het om gaat.” Uit mijn ooghoeken zag ik dat de zaal inmiddels weer vol liep.
Terwijl ik vol vuur sprak over wat mij en anderen dreef in het werk, dacht ik intussen na hoe het nu verder moest met die uitreiking. Ik zou na deze korte inleiding de jonge mensen interviewen, want uiteindelijk ging het om hen en niet om mij. Dan kwam ik er vanzelf wel achter wie ze waren en wat ze gedaan hadden. Daarna zou ik zogenaamd om de envelop met inhoud te halen naar het deftige gezelschap in de hoek lopen om te horen wie de winnaar was; niet elegant, maar het moest maar. En in een split-second kreeg ik ook een brainwave hoe ik een positie van zwakte –ik stond toch maar in mijn slipje- moest omdraaien in een van sterkte.
“Voordat we nu verder gaan met de uitreiking: U heeft zich misschien afgevraagd waarom ik hier in mijn ondergoed sta. Eigenlijk had ik helemaal uitgekleed willen komen, maar dat is mij toch een stap te ver. Uitgekleed, dat is het statement dat ik wil maken, daarvoor staat deze outfit symbool. Deze fantastische jonge mensen, deze spes patriae, dreigen een tijd tegemoet te gaan waarin ons onderzoek steeds meer uitgekleed raakt. Hoeveel zeer getalenteerde mensen zie ik niet om mij heen waar ons land veel aan zou kunnen hebben maar die uit de wetenschap stappen omdat ze de ongelooflijke race om die paar beurzen vrezen? Niet omdat ze geen kans zouden maken maar omdat ze het klimaat zo cut-throat vinden dat het hun het levensplezier ontneemt. Ze beseffen nu al dat ze deze race niet eenmaal moeten ondergaan, om in het systeem te komen, maar voortdurend, want de overlevingsstrijd houdt niet op. Door de beperkte middelen komt het slechtste in mensen boven. Hoe verder je komt, hoe schever de verhouding wordt tussen de have’s en de have not’s: the winner takes it all. Daarom sta ik hier uitgekleed. Het is de naakte waarheid. Het is een pleidooi om deze jonge generatie de kans te geven dat te doen waar ze goed in zijn en waarmee zij niet alleen zichzelf maar ook ons land  een grote dienst kunnen bewijzen. Nederland, investeer in hen!”
Het is natuurlijk gewoon een droom, maar ik sluit niet uit dat u binnenkort in de Telegraaf leest: “Uitgeklede professor treedt op”.