Durf te dromen! Ja, als dat kan tenminste...

Hoogleraar Ruud Schotting voerde tijdens een taxirit een gesprek met een jonge chauffeur zonder al te veel opleiding. Een gesprek over kansen, ambities en dromen... Èn over de daarbij behorende desillusies.

Het was een maandagochtend en ik liep goedgemutst het kantoor van onze secretaresse binnen. Ze zei: “Ruud, weet je dat die voordracht van je student bij het KWR (het Watercycle Research Institute) vervroegd is?” Nee, dat wist ik niet en had nu dus opeens een probleem. Omdat ik altijd met het openbaar vervoer naar Utrecht kom, vraag ik haar een taxi te bellen zodat ik toch nog op tijd bij het KWR in Nieuwegein kan zijn.

Ik gaf college in het Educatorium en precies op tijd kwam er een taxibusje voorrijden. Een buitengewoon aardige jongen stapte uit en deed de deur van het busje voor me open. Hij was vrij stevig gebouwd, had kortgeschoren haar en leek me een jaar of 20.

We raakten aan de praat. “U werkt dus bij de universiteit?”, vroeg hij.
“Ja, al sinds 2004.”
“Is dat nou moeilijk die universiteit?”
 Ik zeg: “Hoe bedoel je dat?”
“Nou gewoon, is het moeilijk daar te leren?”

Ik moet zeggen dat deze vraag me nogal overviel. Toen antwoordde ik: “Nou, voor sommige mensen is het best wel moeilijk en voor anderen is het niet zo heel moeilijk.” Het was mijn mond nog niet uit, of ik had al weer grote spijt van dit stompzinnige antwoord. Maar dat deerde hem helemaal niet: hij liep gelijk helemaal leeg tegen mij.

“Ik heb de allerlaagste opleiding die er in Nederland bestaat: vmbo 1. Ik heb voor Economie en Techniek gekozen. Met Economie kan je bij Albert Heijn gaan werken. Maar ik wilde graag doorleren. Maar dat mocht ik niet. Ik moest een extra examen doen en dat heb ik niet gehaald, dus mocht ik niet meer naar school. Dat vond ik héél erg.”

“En ik praat natuurlijk ook niet goed Nederlands.” Zijn Nederlands was perfect met een héél licht accent, niks mee mis. Hij vervolgde: “Ik ben in Nederland geboren en mijn ouders zijn al 30 jaar in Nederland, maar ze spreken geen Nederlands. Dat is natuurlijk niet zo slim van ze, maar daar kan ik niks aan doen. Wij spreken altijd Turks thuis. Ik had willen leren, maar dat kon dus niet meer.”

Inmiddels voelde ik me dus ècht heel ongemakkelijk. Zit ik, god betere het, als hooggeleerde naast een jongen die de allerlaagste opleiding die er in Nederland bestaat (na de lagere school) niet eens met succes heeft weten af te ronden en die toch ambities heeft. Die wel wilde, maar om wat voor reden dan ook uit onze onderwijsboot viel.

Ik probeerde nog even: “Maar je bent nu toch taxichauffeur, dat is toch ook een goede baan?“ “Eerst vond ik het best wel leuk, maar nu eigenlijk niet meer. Er is niet veel werk meer voor de taxi’s door de crisis. Als ik had kunnen leren dan had ik vast een veel betere baan kunnen hebben.”

Wat was het credo ook alweer van de opening van het academisch jaar 2015 van de UU? Inderdaad: ‘Durf te dromen’. Nou deze ontzettend aardige jongen had dromen en die zijn dus nu over en uit. Voorgoed!

De volgende dag mocht ik bij Aardwetenschappen de bachelorsdiploma’s uitreiken in de Boothzaal van de bieb. Dat vind ik altijd heel erg leuk om te doen. Aardwetenschappen is een relatief klein departement binnen Geowetenschappen, dus ik ken vrijwel alle studenten die een diploma/bul ontvangen en geniet dan van het feit dat ze zover gekomen zijn.

Na de laatste diplomasessie stond ik met een wit wijntje in het gezelschap van onze studievereniging. Ik vertelde over mijn avontuur met de taxichauffeur en dat ik dat zo sneu vond. Een studente zei: “‘Maar wij leven toch in een soort subcultuur. Iedereen om ons heen is hoogopgeleid, iedereen is van hetzelfde niveau. Je komt alleen maar andere mensen tegen als je naar de dierentuin, de Efteling of naar het zwembad gaat. Of naar Albert Heijn.“

Dat had ik zelf dus nooit zo gezien. Maar ze had daar wel een punt! Wij zijn een subcultuur die zich kan veroorloven om te dromen en ambities waar te maken. Middels BSc- en MSc-diploma’s, middels NWO Veni- Vidi- Vici-beurzen en ERC-grants. En als het een beetje meezit een heel leuke baan na afloop, met een prettig inkomen.

Maar wat als je in onze maatschappij volkomen kansloos bent vanwege je etnische achtergrond, je vluchteling bent of je om wat voor reden dan ook niet zo goed kan ‘leren’, durf je dan nog te dromen? Ik hoop in godsnaam van wel want anders wordt het een nachtmerrie. Voor iedereen.