Een brug slaan tussen oost en west

Daar zit ik dan. Aan mijn eigen keukentafel met een sloot Hollandse filterkoffie naast mijn laptop. Mijn twee maanden in Jordanië zijn voorbij gevlogen. Ik ging naar Jordanië om Engelse conversatielessen te geven aan studenten. Daarnaast moest ik, in het kader van het Nour-project van Aiesec, een brug weten te slaan tussen de Arabische en westerse cultuur. Om die reden besloot ik deze columns te schrijven, en daarin de nadruk te leggen op de overeenkomsten tussen de culturen. Maar het bleek moeilijker dan ik had gedacht.

Als je in een nieuw land met een andere cultuur komt, zijn het namelijk juist de verschillen die het meest opvallen. Een voorbeeld hiervan is de vergaande gastvrijheid, die diep geworteld zit in de Arabische cultuur én taal. Als je bij iemand over de vloer komt, krijg je een heel klein kopje koffie. Van koffie raak je namelijk sneller vol, en als je vol zit ga je eerder naar huis. Dus krijg je je koffie slokje voor slokje geserveerd, om er zeker van te zijn dat je lang blijft. Ook zijn er in het Arabisch ontelbaar veel manieren om iemand te begroeten, te verwelkomen, te complimenteren, te zegenen, te bedanken.

Er zit ook een keerzijde aan deze overdadige vriendelijkheid: het is niet altijd oprecht. Jordaniërs zullen er altijd voor zorgen dat jij de beste indruk van hen hebt, ook als ze daarvoor moeten liegen (of selectief moeten zijn met de waarheid). Het beeld dat anderen van je hebben, is voor Jordaniërs bepalend voor hun gevoel van eigenwaarde, zeker omdat je familienaam daar heel belangrijk is. Men is dan ook altijd druk met het doen en laten van anderen, en roddelen is aan de orde van de dag.

Als enige blonde vrouw in een klein dorp heb ik dat zeker kunnen merken. Een goed voorbeeld was toen ik in de bus zat vanuit Irbid richting Qum, het dorp waar ik woonde. Ik ging op bezoek bij twee vriendinnen die in het dorp ernaast wonen. Toen ik bij mijn bestemming was, tikte ik zoals gebruikelijk op het raam om aan te geven dat de bus moest stoppen. De vrouw naast mij, die ik nog nooit eerder had gezien, zei tegen mij: ‘Nee, jij woont hier niet’. Aan de ene kant lief van haar dat ze me wilde helpen, maar aan de andere kant dacht ik: waar bemoeit ze zich mee?

Maar goed, ik moet dus in 500 woorden een brug gaan slaan tussen twee culturen. De kloof is echter groter dan ik had verwacht. Van tevoren had ik begrepen dat Jordanië behoorlijk vooruitstrevend en open minded was ten opzichte van de omliggende landen. Maar dit is het beeld dat je als toerist krijgt. Ik zal niet beweren dat ik in twee maanden volledig geïntegreerd ben, maar ik geloof wel dat ik een genuanceerder beeld heb gekregen van de Jordaanse cultuur dan de gemiddelde vakantieganger.

Kan die brug er wel komen dan? Ik denk van wel, maar dan moeten we niet vergeefs gaan zoeken naar overeenkomsten maar juist de culturele verschillen erkennen en accepteren. In eerdere columns schreef ik dat Jordanië ‘traditioneel’ is als het gaat om het onderwijs en de relatie tussen mannen en vrouwen. Maar het is een grote misvatting dat wij in de westerse cultuur ‘verder’ zijn in een tijdlijn van ontwikkeling. Dat is waanzinnig egocentrisch, want het impliceert dat wij altijd voorop zullen lopen en dat de culturen dus nooit verenigbaar zullen zijn. Als we accepteren dat de Arabische cultuur nou eenmaal anders is, kunnen we gaan werken aan wederzijds begrip en respect.