Geen touwtjes aan het geld

Aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,

Gezien de voorlopige uitslag van de verkiezingen, zit het er dik in dat uw baas Mark Rutte is. Van welke partij u bent, is moeilijk te voorspellen. Al is het waarschijnlijk niet de PVV, omdat de PVV weinig interesse in OCW lijkt te hebben. Een PVV-minister zou waarschijnlijk alleen verantwoordelijk willen zijn voor Onderwijs als OCW wordt omgevormd naar iets als ‘het ministerie voor Onderwijs, Heropvoeding en Assimilatie’, of ‘Onderwijs, Vrijheid en Vaderland’.

Van welke partij u ook bent, ik kan u natuurlijk vragen om meer geld voor onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. En om leraren op basis- en middelbare scholen fatsoenlijk te gaan betalen, zodat het beroep van leraar weer aantrekkelijk wordt. Maar er is iets wat veel belangrijker is dan de hoeveelheid geld; van uw voorgangers hebben we namelijk geleerd dat dat geld meestal een sigaar uit eigen doos is en/of gepaard gaat met prestatie-afspraken, consortia, kennis-coalities, innovatie-contracten, schaalvergroting, excellentie, etc.

In veel verkiezingsprogramma’s hebben we gelezen dat het geld weer moet worden gebruikt voor waar het voor bedoeld is en dat we ons beter moeten organiseren. Dat we moeten zorgen dat de docent weer gewoon voor de klas staat en de onderzoeker gewoon onderzoekt, in plaats van voorstellen schrijft. En dat we efficiënter moeten zijn, en creatieve oplossingen moeten vinden in publiek-private samenwerkingen.

Iedere onderzoeker of docent weet echter dat deze doelstellingen strijdig zijn. Publiek-private samenwerkingen zijn waardevol, maar geen manier om met minder meer te doen en zeker geen manier om de administratieve overhead te verkleinen. En “gewoon zorgen dat de docent weer voor de klas staat” staat haaks op de drang om scholen excellent te krijgen, want voor die excellentie zijn rapporten nodig, en de mensen die die rapporten schrijven staan dus niet voor de klas.

Dus wat zijn nu mijn adviezen aan u? Ten eerste: belangrijker dan geld, is dat er geen touwtjes aan het geld zitten. Dat er geen poppenkast voor hoeft te worden opgevoerd en niet weer een hervorming voor moet worden opgetuigd. Ten tweede: belangrijker dan een paar excellente groepen/scholen, is dat de gemiddelde standaard omhoog gaat. Natuurlijk is het voor u leuk om als Sinterklaas een enkeling heel veel geld te geven, maar we zijn meer gebaat met een beetje meer geld voor iedereen.

En ten derde: behandel scholen en universiteiten niet meer als bedrijven. Bedrijven kunnen met elkaar concurreren doordat ze in prijs en product kunnen differentiëren en op die manier klanten kunnen winnen. Scholen en universiteiten kunnen slechts op accenten verschillen, de prijs ligt vast en voor een groot deel betaalt u die en niet de studenten/scholieren. Concurrentie is dus in feite een wassen neus en kost meer dan het oplevert. U mag dit laatste betoog overigens ook aan uw collega van VWS doorsturen, want eenzelfde argument is op de zorg van toepassing.

Ik hoop dat u iets aan mijn adviezen heeft en ik wens u veel wijsheid toe!

Vriendelijke groet,
Dries van Oosten