Geld speelt geen rol

Wat zou je doen als je de postcode-loterij wint? Marian Joëls merkt dat in de wetenschap zoveel om geld draait, dat ze zich afvraagt wat ze zou doen als ze plotseling een miljoenenprijs in de wacht sleept.

Zoals velen heb ik de afgelopen maanden kunnen genieten van De Bovenbazen, een eigentijdse reprise in NRC Handelsblad van de visionaire Bommelstrip die Marten Toonder al samenstelde ruim voordat de veroorzakers van de huidige bankencrisis geboren waren. Heel knap, ragfijn zou ik bijna zeggen, hoe hij daarin de financiële wereld met alle goede en slechte kanten als parabel opvoert. De rode draad door het verhaal is het adagium van heer Bommel ‘geld speelt geen rol’, terwijl de Bovenbazen uiteraard vinden dat er maar één ding belangrijk is in het leven, namelijk geld.
Natuurlijk was ons als wetenschappers wel bekend dat geld een rol speelt, want zonder subsidies wordt schraalhans keukenmeester, ook in de wetenschap. Voordat je het weet zit je in je eentje in het lab te pipetteren, omdat alle subsidies zijn opgedroogd. Maar de stoelendans om het geld is zo langzamerhand wel erg navrant geworden. Vroeger wist je dat als je een beetje oplettend meedanste er altijd wel een stoel of krukje overbleef waarop je plaats kon nemen; de onfortuinlijken die afvielen hadden toch eigenlijk weinig te zoeken in de wetenschap, zo dachten we. Inmiddels staat er nog één stoel en daar dansen we met z’n tienen omheen. Bij de lopende ZonMW Top-subsidie ronde zijn er welgeteld acht subsidies te verdelen onder de 150 enthousiasten die een voorstel hadden ingediend. Er is zelfs becijferd dat als we de Vernieuwingsimpuls onaangetast laten –en wie wil dat niet- en er niet op de NWO instituten wordt beknibbeld, de NWO kas leeg is. Geen vrije ronde, geen investeringen, geen thema’s, geen strategie: gewoon niets.
‘Wat zou jij nu doen als je de postcode-loterij wint’, vroeg een collega mij gisteren terwijl we met nog 200 mensen in de rij stonden te wachten op een taxi in New Orléans. Interessante vraag. Met zo’n prijs op zak ben je opeens net heer Bommel, voor wie geld geen rol speelt. Ik vermoed dat ik nog steeds onderzoek zou blijven doen, want dat vind ik echt leuk. Misschien zou ik wél mijn eigen tijdschrift oprichten, om van dat eindeloze gezeur rond het publiceren af te zijn. Sommige van de bestuurlijke activiteiten zou ik blijven doen, zoals het begeleiden van jong, uitzonderlijk talent. Sterker nog, die kan ik dan financieel wat wind in de rug geven, zodat ook zij gewoon kunnen doen waar ze goed in zijn: onderzoek. Een aantal klussen zouden onverbiddelijk van mijn bureau afgaan, maar welke dat zijn houd ik even voor mezelf, met uw welnemen. Al met al dus toch gewoon wetenschap.
Ik ken geen enkele wetenschapper die wel eens een paar miljoen in een loterij heeft gewonnen, al vinden cynici dat het huidige financieringsstelsel wel iets van een loterij weg heeft. Waarschijnlijk weten wetenschappers te goed dat de kans op winst in een echte loterij heel klein is en onbeïnvloedbaar door eigen kwaliteit; het zou me dus niet verbazen als ze onder gemiddeld meedoen met die loterijen. Wel ken ik een jongeman die een heel rijke vrouw heeft getrouwd waardoor hij eigenlijk zelf nooit meer geld hoeft te verdienen. Die doet nog steeds gewoon onderzoek, uitsluitend voor zijn plezier. Grappig, hè?
Het lijkt me eigenlijk een heel geschikte vraag voor masterstudenten: Wat zou je doen als je nu tien miljoen zou winnen? Alleen degenen die dan onverschrokken antwoorden dat ze gewoon wetenschap zouden willen blijven doen geef ik een kansje om daar ook een carrière in op te bouwen. Je moet die diepgewortelde drijfveer hebben om het vol te houden. Als u begrijpt wat ik bedoel.