Hallelujareclame wetenschap is misleidend

De Wageningse universiteit profileert zich met advertenties op de voorpagina van de krant hoe ze de wereld verbetert. Bert Theunissen vindt het misleidend om op deze manier onderzoek zichtbaar te maken.

Wageningen UR plaatst regelmatig advertenties op de voorpagina van de Volkskrant, over weer een nieuwe vinding die ons leven verbetert. Ook ik vind dat de universiteit zichtbaarder moet worden, meer moet laten zien wat ze doet. Toch erger ik me aan zulke advertenties.
Lang wist ik niet precies waarom. Vind ik stiekem nog steeds dat de universiteit alleen de waarheid zoekt en zich van marktgeschreeuw moet onthouden? Echt niet, mijn vak laat juist zien dat de universiteit nooit belangeloos is geweest en dat waarheid en markt veel met elkaar te maken hebben.
Wat is het dan wel? Afgelopen zaterdag stond er weer zo’n WUR propagandastukje in de krant, en ineens wist ik het.  Wat die advertenties uitstralen is: wij in Wageningen produceren nieuwe kennis, die passen we toe, en zo verbeteren we de wereld. Blijkbaar hebben ze dus in Wageningen geen last van  de innovatieparadox, bij hen vallen de toepassingsappels meteen rijp van de kennisboom.
In dit geval ging het om onderzoek naar de melkgift van koeien. De Wageningse wetenschappers, heette het, “analyseren DNA van honderden voorouders van alle Nederlandse melkkoeien”, en “uit die genetische informatie kunnen zij aflezen” of een koe veel melk geeft en lang vitaal blijft. En met die kennis kunnen ze vervolgens superieure melkgeefsters fokken. Strikt genomen staat hier geen onvertogen woord, het klopt allemaal. Maar er staat niet wat die wetenschappers precies doen. Wat denkt u dat ze doen? Als u al iets denkt, denk ik dat u denkt dat ze in Wageningen de genen voor melkgeven en voor vitaliteit hebben ontdekt. En met die genen maken ze vervolgens turbokoeien.
Dat roept wel de vraag op waarom ze pas nu zover zijn. Het DNA werd al meer dan 60 jaar geleden ontcijferd. Had dat “analyseren” van die “genetische informatie” dan niet veel eerder kunnen gebeuren?
Het punt is: de Wageningse wetenschappers weten helemaal niks van die genen; ze kennen ze niet en ze weten niet wat ze doen. Wat de onderzoekers wel doen is een recente techniek toepassen die gebruikt maakt van ‘markers’  (SNP’s, single nucleotide polymorphisms) op het DNA, die in grote aantallen verspreid op de chromosomen zitten. Als je van een groep heel goede melkkoeien achterhaalt welke markers ze gemeen hebben, kun je vervolgens gaan kijken of een jong koetje of stiertje de juiste markers heeft om een superkoe of -stier te worden.
Ook hier zie je dus wel degelijk de innovatieparadox: pas na zestig jaar kunnen we met het DNA van koeien iets nuttigs doen. Maar eigenlijk is er natuurlijk helemaal geen paradox: het is eerder regel dan uitzondering dat het lang duurt voordat je met nieuwe kennis iets praktisch kunt. En de toepassing is meestal niet van tevoren te voorspellen.  Zo ook in dit geval: waar de melkgenen zitten en hoe ze werken weten we nog steeds niet, de cruciale innovatie zit hem hier in de slimme markertechniek. Watson en Crick hadden het niet kunnen bedenken, dat kon pas na lange jaren van doorontwikkeling.
Wetenschap zichtbaarder maken is nodig. Maar je moet dan laten zien hoe wetenschap werkt en geen hallelujareclame maken die op dat punt juist misleidend is. Ik weet wel dat uitleggen hoe wetenschap werkt niet kan in het korte bestek van een advertentie. Maar juist daarom moet je daar geen belastinggeld aan verspillen.