Maakt schuldgevoel de Zweden gastvrij?

Het najaar in Göteborg is ongewoon warm. Iedereen gaat de straat op en de stad in, ook om vreemdelingen warm te onthalen met een grote demonstratie. De indruk die ik van Göteborg krijg, is dat gastvrijheid hier heel erg belangrijk is. Ongeacht de herkomst van de gast. Allerlei clubs komen op voor de vluchtelingen die dagelijks met honderden tegelijk aankomen in dit land. Vrijwilligers staan op het station in Göteborg om nieuwkomers te ontvangen en te helpen. Om nog maar eens te benadrukken dat iedereen hier welkom is, gingen zo’n 10.000 mensen in Göteborg onlangs de straat op voor een landelijke steunmanifestatie.Voor lokale begrippen – Götenborg telt bijna een half miljoen inwoners - is dat een behoorlijk aantal. Veel medestudenten liepen mee en allerlei prominente politici gaven toespraken op het Vasaplein – de Neude van Göteborg. De sprekers waren het unaniem met elkaar eens: vluchtelingen verdienen hier een veilig heenkomen. Opvallende afwezige: de leider van Sverige Demokraterna, de Zweedse PVV.Deze anti-EU-partij is de afgelopen tijd sterk gestegen in de peilingen en zou waarschijnlijk een meerderheid in de regering behalen als er nu verkiezingen worden gehouden. Openlijk lijkt niemand echter steun te willen betuigen aan de partijstandpunten. Sverige Demokraterna wordt gemarginaliseerd, maar de meningen over immigratie en de Europese Unie drijven een politieke wig tussen verschillende groepen in de samenleving.Xenofobie is hier groot en verborgen, als ik het commentaar van de locals moet geloven. Dat zou je niet verwachten van zo’n progressief, diep sociaaldemocratisch land als Zweden. Göteborg heeft een sterk inclusieve cultuur, is mijn indruk: zodra je hier woont, ben je automatisch ‘lid’ van het volk.Volgens een Zweedse huisgenoot komt dat door de culturele erfenis van de Tweede Wereldoorlog en de Zweedse eugenetische praktijken. Het klinkt wat vergezocht, maar zijn uitleg vond ik interessant genoeg om hier op te schrijven.Zweden heeft zich tijdens de Tweede Wereldoorlog door een paar strategische kunstgrepen buiten de conflicten weten te houden, maar wel economisch geprofiteerd van zowel de Duitse als de geallieerde vraag naar bijvoorbeeld ijzer. De welvaart die toen is ontstaan houdt tot de dag van vandaag stand. Het schuldgevoel hierover ook, zegt mijn huisgenoot.Zweden voelen zich schuldig dat het als land heeft gecollaboreerd, en dat het als land niet méér in verzet is gekomen tegen Nazi-Duitsland (terwijl een van de voornaamste internationale verzetsiconen de Zweed Raoul Wallenberg is). Dat gevoel zou verankerd zijn in de Zweedse identiteit. Het uit zich in een zekere progressieve compensatiedrang, in (extreme) tolerantie, in een taal die iedereen verwelkomt. Plausibele verklaring? Misschien. Die houding lijkt Zweden nu op te breken. Hoe dan oo,k voel ik me heel welkom in Gotenbörg; maar ik ben natuurlijk geen ‘echte’ vreemdeling, zeker geen vluchteling, ik ben maar gewoon een studentje uit een ander West-Europees land.