Online onderwijs moet je slim inzetten

Het is niet vanzelfsprekend dat online onderwijs altijd een succes is. Volgens Mariëtte van den Hoven kan het alleen slagen als je weet wat je er mee wilt bereiken.

Jet Bussemaker heeft niet zo lang geleden een oproep gedaan om meer digitaal onderwijs te ontwikkelen. Digitalisering heeft de toekomst en het is een aantrekkelijk medium. Gisteren nog meldde het journaal dat kinderen op middelbare scholen steeds vaker een smartphone moeten gebruiken tijdens de les.

Veel scholen gebruiken i-pads en laptops in het onderwijs, omdat het leerlingen prikkelt (en het aanstaande leerlingen ook lokt). In grote colleges wordt al jaren de mogelijkheid geboden tot het gebruik van stemkastjes en nu ook smartphones waardoor je actief mee kunt doen tijdens college.

Tegelijkertijd is er ook weerstand tegen het idee dat digitaal onderwijs een groter aandeel zou kunnen krijgen in het onderwijs. Blended opties zijn meer geaccepteerd, want dan is er nog een expert (de docent) die tekst en uitleg kan geven bij  wat je digitaal allemaal ziet en leest. Helemaal online, dat kan toch eigenlijk niet.

Recent heb ik zelf een Future Learn-cursus in Nieuw-Zeeland gevolgd. Heel professioneel, met prachtig videomateriaal, quizjes en handige overzichtjes. Best leuk zo’n online cursus. Jammer dat je deze met honderden tegelijk volgt, en ondanks de mogelijkheid om elkaar te liken en te reageren op elkaars opmerkingen en discussiepunten, zakt de moed je in de schoenen als je nummer 498 lijkt te zijn. De hele lijst doornemen is geen optie.

Toch is het niet vanzelfsprekend dat online onderwijs ofwel gedoemd is te mislukken of altijd succes heeft. Zoals voor elke onderwijsvernieuwing geldt ook hier dat alleen dat kan slagen als je weet wat je er mee wilt bereiken. Als je studenten simpelweg de mogelijkheid wilt bieden om een college achteraf nog eens na te luisteren of te kijken, om de stof zo beter tot zich te nemen, dan maak je daarmee het direct contact niet overbodig.

Critici menen van wel, want als je kunt kiezen ofwel naar college te komen ofwel het vanuit je studentenkamer te bekijken, kiest iedereen vast voor die laatste optie. Maar dat is denk ik toch niet zo. Live vragen kunnen stellen heeft wel degelijk voordelen, maar dan moet je wel interesse hebben. Als je echter moet kiezen tussen bulkcolleges waar je soms ook verplicht op een scherm in een aparte zaal meekijkt, kan ik me voorstellen dat de ‘uitzending gemist’ versie aantrekkelijker is.

Online onderwijs biedt veel mogelijkheden, mits je ze slim inzet. Je kunt de persoonlijke leerprestaties van studenten beter volgen, mits je daar ook expliciet op stuurt. Je biedt mogelijkheden om op een zelfgekozen moment op een zelfgekozen plek te leren; je kunt studenten internationaal aan elkaar verbinden en hen samen laten leren zonder dat ze elkaar f2f hoeven te kennen of te zien.

Met andere woorden: je brengt inhoud en mensen op een andere manier tot elkaar. Hoe je dat het best doet, is een kwestie van uitproberen. In mijn vakgebied is dat extra spannend: kun je ethische reflectie tot stand brengen op een digitale manier? Een discussie voeren met elkaar gaat niet zo goed op het web, dat hebben de vele blogs wel laten zien. Maar een inhoudelijke bijdrage kun je best digitaal doen.

Het is net als in het klassikale onderwijs: sommige studenten kunnen hun snor daar ook prima drukken, terwijl anderen altijd haantje de voorste zijn in het stellen van vragen en bijdragen aan een discussie. Op het web is dat niet veel anders.

Daarom moeten we ook niet alles verwachten van digitaal onderwijs. Sommige dingen gaan beter, andere dingen gaan minder goed. Net als klassikaal onderwijs blijft er ruimte om te experimenteren en te veranderen. Maar dat het op zich een bijdrage kan leveren aan een veranderende wereld, waarin 21st century studenten andere skills nodig hebben om in de maatschappij vooruit te kunnen, lijkt evident.

Het is daarom een mooie opdracht te zoeken naar wegen om docenten en studenten meer met dit medium in aanraking te brengen op een zinvolle manier. De vergelijking die ik recent las over een docent in de jaren tachtig die een bandrecorder liet afdraaien als college en zelf andere dingen ging doen, gaat dan ook mank.: een online cursus kan niet zonder docent, maar de rol die de docent inneemt is een andere vraag.