Shit hé, Shanghai evenaart de skyline van New York.

Wijsheid komt met de jaren, en dat is niet eens een Chinees spreekwoord. Ik was 21 toen ik voor het eerst in het vliegtuig naar Shanghai zat, en op een man bijt hond-achtige manier benieuwd was naar de Chinezen die ons wellicht wel eens in konden gaan halen in de komende tien jaar. Het wederzijds aapjes kijken was precies zoals ik had verwacht, maar waar ik krotjes met her en der een smakeloze wolkenkrabber had verwacht bleek Shanghai mijn herinneringen aan de skyline van New York minstens te evenaren. Shit, die Chinezen hebben ons verdomde goed gekopieerd. Dacht ik toen. Daar moet ik nog een keer naartoe.

Twee jaar ouder en wijzer, althans in theorie, vertrok ik afgelopen zomer via de Netherlands Asia Honours Summerschool (NAHSS) opnieuw naar China, ditmaal voor langere tijd. Voorbereid en wel dacht ik inmiddels te beseffen hoe de vork in de steel zat: Chinezen leren snel, werken hard, nemen veel Europese en Amerikaanse kennis op en komen op die manier steeds dichter bij het westerse ideaal. Ik ging een summerschool volgen en op een bizarre manier voelde ik me bijna een weldoener; ik zou mijn kennis wel eens even komen brengen, dat idee. En dat leek in eerste instantie best bevestigd te worden. Een Chinees zal zich extreem lovend opstellen, je complimentjes maken over van alles en uiterlijk waanzinnig van je onder de indruk zijn.

Een slimme reiziger verdiept zich echter in de ware beweegredenen van zijn gastheer. Het Chinese systeem is gestoeld op relaties in plaats van wetten, wat uiterlijk vertoon belangrijk maakt. Waar Nederlanders het meest directe volk op aarde zijn, zijn Chinezen het meest voorzichtige. Ik heb in 6 weken slechts een tipje van de sluier gezien, maar ik besef tegenwoordig terdege dat er een groot verschil schuilt tussen dat wat een Chinees zegt en dat wat hij meent. Ik zal niet de eerste westerling zijn die zes keer de verkeerde kant op is gestuurd voor ze de Starbucks vond omdat de traditionele Chinees niet snel toe zal geven dat men de weg niet weet. Het feit dat Chinezen westerlingen complimenteren, betekent echter nog niet dat Chinezen westers willen zijn. In mijn optiek zijn Chinezen nooit jaloers geweest op het Westen. De aanname dat Chinezen ons in zouden willen halen, of zouden willen zijn zoals wij, is een totaal misplaatste. Een volk dat zijn rijke geschiedenis makkelijk meet in duizenden in plaats van onze westerse honderden jaren ziet de huidige Amerikaanse macht in de wereld wellicht slechts als dip in de blijvend stijgende Chinese lijn.

En eigenlijk getuigt het ook van hoogmoed, dat wij ons nog af durven vragen of China een kans of een bedreiging zou vormen voor Nederland. China is het land dat in de afgelopen 30 jaar de grootste economische groei heeft gekend die de wereld ooit (ooit!) gekend heeft, en dan zouden wij westerlingen wel even ons systeem komen brengen dat ons diep in de crisis heeft achter gelaten. Er wordt veel over Chinezen beweerd, maar bijna nooit dat ze dom zijn. Ik besef dat dit verhaal veel genuanceerder gebracht kan worden, maar het kan wellicht geen kwaad om te onderstrepen dat de vraag die in deze reeks gesteld is naar mijn idee totaal irrelevant is. Het zal China een grote zorg zijn of Nederland hen ziet als kans of bedreiging; de Chinese opmars zal er geen seconde trager van gaan. Enige nederigheid lijkt mij gepast, en als het aan mij ligt, begrijpen we dat we onze handjes dicht mogen knijpen wanneer we nog een manier vinden om op de Chinese trein te springen.

Nu we weer met beide benen op de grond staan: Nederland heeft China nog steeds veel te bieden als het aankomt op R&D, creativiteit en handelsgeest. We bezitten sterke merken en een uitgangspositie die kansen biedt, maar we moeten wel opschieten. Chinese studenten gaan massaal naar Europa en de Verenigde Staten om daar middels onze schoolsystemen precies dezelfde R&D en creativiteit te bereiken. Dat proces duurt wellicht nog enkele jaren en ook onze merken zullen stand houden, maar de Nederlandse student kan het zich niet permitteren om ondertussen rustig thuis te blijven wachten. Volgens NAHSS onderzoek waren in 2011 ongeveer 5000 Chinese studenten in Nederland, terwijl er maar 300 Nederlanders in China waren. Dat is te weinig, ook internationaal gezien. Via het NAHSS-programma of op andere manieren krijgen hopelijk meer studenten de ervaring die ik heb gehad, en dan wordt de urgentie voelbaar. Aan alle studenten daarom een oproep: ga naar China en zie het zelf, grijp die kans!

Wijsheid komt met de jaren, maar we hebben niet zo veel jaren de tijd.