Utrecht vs Göteborg: de fiets
Utrecht wil graag de fietshoofdstad van de wereld worden. Misschien moeten ze dan eens langsgaan bij de Fietskeuken in Göteborg. Met zo’n initiatief kun je punten verdienen, zegt masterstudent Ruben die vanwege zijn master Nederland verruilde voor Zweden.
Fietsen doen ze hier graag in Göteborg. Qua infrastructuur en fietscultuur kan Göteborg nog niet tippen aan Utrecht, maar een Götenburger heeft z’n fiets waarschijnlijk sneller gerepareerd dan een Utrechter – dankzij de fietskeuken.
‘That city, it’s my dream’, riep een bevriende Zweedse fietsfanaat uit nadat hij dit filmpje zag. Inderdaad, op weinig andere plaatsen ter wereld zijn mensen zo vergroeid met hun fiets als in Utrecht. In Göteborg is men er stik jaloers op.
De stad probeert het Utrechtse voorbeeld wel te volgen, maar met al die kuilen in de wegen, fietspaden die plotseling gewoon ophouden en auto’s die nog steeds niet gewend zijn aan de voorbijschietende fietsforensen heeft ‘het fietsmekka van Zweden’ nog een lange weg te gaan. Bovendien zijn hellingen van 25 procent geen uitzondering hierzo. Je bouwt er een prima conditie mee op, maar als je pech hebt, kom je wel bezweet aan op je werk of studieplek. Die Hollandse vlakheid is een luxe.
Göteborg heeft weer iets wat Utrecht niet heeft. Waarom de succesformule de Lage Landen nog niet bestaat, begrijp ik niet. Het heet Cykelköket, letterlijk vertaald: fietskeuken. Voor omgerekend ongeveer 1 euro ben je een jaar lang lid van een open werkplaats die volledig is gewijd aan fietsreparatie, dan wel -decoratie. Gerund door vrijwilligers, bekostigd door de gemeente.
Alles is aanwezig: gereedschap, nieuwe en oude onderdelen, en je krijgt als lid eens per jaar een fiets die je zelf onder handen kunt nemen. Zulke exemplaren zijn meestal afkomstig uit het gemeentelijk fietsendepot na jaren onbruik, of gedoneerd door gulle Götenburgers. Wil je de jouwe tot de laatste moer of bout slopen? Prima joh! Wil je er je nieuwe opknapprojectje van maken? Ga je gang! De veterane, vrijwillige sleutelaars zijn behulpzaam en bereid je van alles uit te leggen.
Cykelköket draait om het Zweedse principe van folkbildning, wat direct vertaald ‘volksonderwijs’ betekent, maar eigenlijk meer in de buurt komt van ‘volksverheffing’, als ik het goed begrijp. Hoe dan ook draait het om het delen van kennis: je doet je voordeel met de kennis en ervaring van anderen, en waar mogelijk draag je zelf iets bij.
Soms is het leren omwille van het leren, maar er gaat ook een bepaalde emancipatoire werking uit van folkbildning: door aan fietsen te leren sleutelen doe je technische kennis op die vast nog eens van pas komt. Het maakt je minder afhankelijk van anderen, en dat is belangrijk. Over de waarde die Zweden aan zelfstandigheid hechten, schreef ik al eerder.
Zoals gezegd geloof ik niet dat zoiets dergelijks in Utrecht te vinden is, terwijl het toch dé fietsstad van Nederland is (en nee, Amsterdam verdient die titel niet). Maar waarom is er dan geen Utrechtse fietskeuken? Een Nederlandse klusser die ik in cykelköket sprak, zocht ook naar verklaringen: “Gemeentes vinden het misschien te duur, zoiets. En wellicht willen mensen in Nederland gewoon niet zo veel tijd en moeite steken in het onderhoud van hun fiets. Ze zijn er minder zuinig op dan mensen in Zweden. Volgens mij nemen studenten sowieso veel gemakkelijker gewoon een gestolen onding voor een prikkie over, dan dat ze hun oude fiets repareren.”
Misschien iets voor de politieke partij Student en Starter om voor te stellen in de gemeenteraad?