Volg het spoor

Het nieuwe studiejaar is begonnen. De studenten van de master getuigen van hun enthousiasme en energie in de eerste onderwijsbijeenkomst. De eerste kennismaking met medestudenten en docenten geeft motivatie, stimuleert de wil om nieuwe dingen te leren, nodigt uit om ambities uit te spreken. De groep popelt. Het is fijn en doet me denken aan het gevoel dat het gedicht van Walt Whitman Beginning my studies oproept:

The first step, I say, aw’d me and pleas’d me so much,
I have never gone, and never wish’d to go, any farther,
But stop and loiter all my life, to sing it in ecstatic songs.

Stop and loiter all my life. ‘Hier zijn we en we gaan niet weg’, lijken de studenten te zingen. Ze hebben iets uit te zoeken, hier en nu. Maar ze gaan weg, natuurlijk. Ze moeten wel en zullen dat ook willen want deze masterstudie is slechts deel van een groter geheel, van hun leven, van de wereld waar ze deel van uit maken. In die zin is het veelbetekenend dat het woord ‘leren’ etymologisch teruggaat tot de betekenis ‘het volgen van een spoor’. Waar het spoor begint en waar het eindigt weet niemand (meer).

Na de bijeenkomst vol energie ben ik toch ongerust. Ik vraag me hardop af  in de aanwezigheid van een collega, of we de wil om te leren wel kunnen vasthouden gedurende het jaar. De masterstudie heeft namelijk wel een duidelijk begin en einde. En tussen begin en einde zitten overzichtelijke stappen in de leerstof, zijn de bijeenkomsten op vastgestelde tijden, op ingeroosterde locaties. Tentamens, papers, presentaties en scriptie markeren de overgangen naar volgende stappen. Als de criteria van beoordeling helder zijn, hoef je niet te struikelen. De inrichting van het onderwijs is efficiënt en effectief, kennis is een doos kostbaarheden die je netjes overdraagt, van docent naar student.

Als leren het volgen van een spoor is, dan is de kans op doodlopen behoorlijk groot in een studie die begin en eind en tussenstappen heeft vastgelegd. Want het vastgelegde spoor is het spoor van een ander. En als iedereen hetzelfde spoor loopt, ligt vergelijking van je prestaties voor de hand. Hmmm, de Osiris uitdraai van toetsresultaten: dan zie je als student goed hoe je scoort ten opzichte van je medestudenten. Uit de pas lopen, of een eigen spoor volgen, levert achterstand op, en studiestress. Waarom is onderwijs zo ingericht als een melkfabriek. Omdat ‘de samenleving’ dat vraagt? ‘De arbeidsmarkt’? Is de huidige inrichting van de studie maatschappelijk niet een anachronisme?

Onderwijsvernieuwer Cathy Davidson schrijft, op de website van de Association of American Colleges & Universities, over het Amerikaanse hoger onderwijs:

"Our students, seeking a career path, self-actualization, and social engagement, must somehow find their own identities through a thicket of regulations, practices, silos, certifications, assessments, and educational assumptions that were designed to train the professional-managerial class in the era of the telegraph and the Model T."

Als Cathy Davidson gelijk heeft, en als haar analyse op enige manier analoog is aan de Nederlandse situatie, dan vraagt dat om een fundamentele herbezinning op de universiteit als opleidingsinstituut. Dat vraagt tijd. Ondertussen kunnen wij als docenten in onze eigen collegezalen met onze eigen studenten alvast de studie proberen te maken tot een plek ’to stop and loiter’. We kunnen onze studenten uitnodigen om hun eigen spoor te vinden en te volgen, om niet alleen in onze voetsporen te treden. We kunnen ze uitnodigen om mee te bepalen wat te lezen, hoe te schrijven, waarom te leren. Een tijdelijk verblijf van actief leren, uitproberen, uitgedaagd worden, van groei. Eigenlijk, onderwijs dat energie gaande houdt.

Davidson, Cathy (2016) ‘Educating Higher’ https://www.aacu.org/liberaleducation/2016/summer/davidson