Weg met speciale uitgaven van een journal

We kennen het allemaal: onze inbox vol e-mails met uitnodigingen om 'ons beste werk' in te zenden voor een special issue van een tijdschrift. De meeste van deze uitnodigingen zijn van predatory journals en kunnen gemakkelijk worden genegeerd. Maar soms komen deze e-mails van gewaardeerde collega's en lijken ze een goede gelegenheid om ons werk in een relevant special issue te krijgen.

Toch weiger ik categorisch om op deze uitnodigingen in te gaan. Special issues zijn een anachronisme, zijn ineffectief en kunnen zelfs schadelijk zijn voor de academische publicatiecultuur. We moeten stoppen met het publiceren in special issues.

Vóór het internet en social media, toen tijdschriften nog op papier gedrukt werden, was het essentieel in welk tijdschrift we publiceerden voor het lezerspubliek dat onze artikelen trok. Rond 2005, toen ik mijn PhD deed, lag de koffiekamertafel van ons instituut vol met tijdschriften. Tijdens de pauzes bladerden we daarin op zoek naar het laatste onderzoek op ons vakgebied. Het was dus belangrijk in welk tijdschrift we publiceerden, want de meeste instituten hadden maar een paar abonnementen. Special issues, waarin een tiental artikelen over hetzelfde onderwerp werden verzameld, hadden nog meer impact, omdat de papieren versies van deze tijdschriften lang werden bewaard. De eerste stapel literatuur die mijn promotor me gaf toen ik aan mijn PhD begon, was een special issue over de oceaanstromingen rond zuidelijk Afrika, en dat hield me een tijdje bezig.

Maar tegenwoordig wordt bijna geen academisch tijdschrift meer gedrukt, dus ook special issues niet. De manier om onze resultaten gelezen te krijgen door onze collega's is door er reclame voor te maken op (sociale) media en op conferenties. We zijn de adverteerders van ons eigen werk. Het is veel minder belangrijk in welk tijdschrift we publiceren dan 20 jaar geleden, zolang de redactionele kwaliteit maar goed is. 

Maar erger nog, special issues zijn niet alleen een overblijfsel uit het verleden, ze zijn ook schadelijk. Ze stellen zinloze deadlines, die kunnen leiden tot zinloze stress bij auteurs - vaak jonge promovendi. En ze verminderen de kwaliteit van het peer-review proces, omdat alle experts op een bepaald gebied een golf van inzendingen over een onderwerp moeten reviewen, waardoor ze vaak overweldigd worden. Het peer-review proces van de special issues waar ik aan heb meegewerkt, was een van de slechtste die ik ooit heb meegemaakt. 

Dus laten we stoppen met de ineffectieve, schadelijke praktijk van special issues en in plaats daarvan ons werk indienen bij gold (of beter, diamond!) open access tijdschriften. 

PS: Nu we toch bezig zijn, een andere eenvoudige manier om de publicatiecultuur te verbeteren is om strenger te zijn op de artikelen die we beoordelen. Al bijna vijf jaar weiger ik categorisch om te reviewen voor niet-gold-open access tijdschriften. Ik stuur de redacteur altijd dit antwoord: "Thank you for the invitation to review. However, I choose to focus my reviewing efforts on Gold Open Access articles, to support the advance of Open Science." 

#simplehackstowardsopenscience