Wetenschap is geen feitjesfabriek

Wetenschap wordt vaak verkeerd begrepen, valt Wouter Marra op, en dat terwijl we in een wereld leven waar wetenschap een centrale rol speelt. Hij ziet het als zijn plicht om uit te leggen hoe de wetenschap werkt.
Vlak voordat een promotor de bul aan een kersverse doctor uitgereikt, zegt hij dat deze titel komt ‘met alle daaraan door wet en gewoonte verbonden rechten en plichten jegens wetenschap en samenleving.’ Over deze rechten is de wet duidelijk: je mag de titel voeren. Bij de plichten wordt het vaag: het is je plicht om je te houden aan de principes van wetenschappelijk onderzoek en je mag het vertrouwen van de wetenschap niet ondermijnen. Dit laatste vind ik nogal karig in een maatschappij waar wetenschap een onmisbare rol heeft, maar waar het vertrouwen in de wetenschap daalt.
Het stoort mij dat lang niet iedereen het principe van de wetenschap goed begrijpt. Dit zijn kleine zaken zoals het weerbericht: is het een bewolkte dag terwijl er zon was voorspeld, dan kan je als weerman beter niet op Twitter kijken. Maar ook ernstige zaken zoals de vervolging van een groep aardwetenschappers in Italië twee jaar terug omdat ze een aardbeving niet hadden voorspeld.
Een gebrek aan begrip van onzekerheid is in deze gevallen de bron van miscommunicatie tussen maatschappij en wetenschap. Dit slaat soms ook door naar de andere kant. Neem nou de PVV die klimaatverandering wegzet als ‘linksgroene prietpraat’, hier nemen ze de onzekerheid als argument om wetenschappelijk onderzoek dat hen niet zint onschadelijk te maken.
Deze voorbeelden laten zien dat het beeld dat ‘de maatschappij’ van ‘de wetenschap’ heeft lang niet altijd juist is en dit ondermijnt zelfs het imago van de wetenschap. Dat is ook niet verwonderlijk, want als je zelf geen wetenschappelijke opleiding hebt gevolgd is je ook nooit uitgelegd hoe wetenschap werkt. In dat geval zie je wetenschap wellicht al snel als een feitjesmachine en lijkt fundamenteel onderzoek vaak zinloos.
In een maatschappij die drijft op wetenschap moet iedereen op zijn minst de basisprincipes van de wetenschap begrijpen: hoe gaan onderzoekers te werk en hoe gaan ze om met onzekerheid? Op school leer je bijvoorbeeld wel over de politiek en de rechtstaat, maar les over wetenschap is ver te zoeken in het curriculum. Als wetenschapper kan je zelf het beste uitleggen hoe wetenschap werkt. Ik zie het daarom als mijn plicht jegens de maatschappij én de wetenschap om dit te doen. Wie doet er mee?