Wetenschapper laat je niet meeslepen door waan van de dag

Sportliefhebber zijn en valoriserend onderzoek doen naar sport. Kan dat samen? Frank van Eekeren gelooft van wel, zolang je maar niet zwicht voor het zoet en kritisch en onafhankelijk durft te blijven.
Valorisatie is niks nieuws. Al lang voordat dit woord aan de universiteit in de mode kwam, werkten wij - onderzoekers met interesse in sport en samenleving - intensief samen met maatschappelijke instellingen. Deels uit noodzaak: onderzoek doen naar fenomenen in de sport stond lange tijd gelijk aan academische zelfmoord. Geen universiteit of NWO die daar geld in stak. Maar deels ook uit overtuiging: wij dachten oprecht dat onze bevindingen, ideeën en kritische kanttekeningen zinvol waren voor overheden en sportorganisaties.
Dat kwam ons vaak op verdachtmakingen te staan. Ik herinner me een vlammend betoog van Midas Dekkers. ‘Hoe’, zo vroeg de bioloog zich af, ‘kunnen sportliefhebbers, die zich ook nog eens voor hun onderzoek laten betalen, in hemelsnaam onafhankelijk zijn?’ Toegegeven: we vinden sport inderdaad fantastisch en ja, onze 3e geldstroom floreert - maar in onze ogen juist omdat we onafhankelijk zijn.
Inmiddels zijn we heel wat jaren verder en is onze universiteit overtuigd dat samenwerking tussen academici en samenleving van grote waarde kan zijn. En dus valoriseren we lekker verder. Tegelijkertijd financieren NWO en ZonMW voor het eerst een onderzoeksprogramma Sport. Behalve een budget van 9,75 miljoen euro krijgt het onderzoek naar sport en samenleving daarmee ook nog eens wetenschappelijke erkenning.
So far, so good. Maar Midas Dekkers zal hebben terug gedacht aan zijn eerdere aantijging toen hij onlangs het bericht las dat in Australië sporters, coaches, medici, de farmaceutische industrie én wetenschappers innig samenwerken met criminele organisaties. Gezamenlijk beïnvloeden zij sportprestaties door doping en via match fixing. Down under blijkt valorisatie te zijn doorgeslagen en is de wetenschapper partner in crime geworden in plaats van maatschappelijk relevante deskundige.
Zo ver als in Australië zijn we hier niet. Maar ook in Nederland laten wetenschappers zich in toenemende mate inhuren door topsportorganisaties. Vooral medici en bewegingswetenschappers zijn geliefd wanneer zij hun kennis ten dienste stellen van topsporters en hun coaches. Deze ‘embedded scientists’ laveren langs de grenzen van valorisatie. Zij dienen sterk in hun schoenen te staan.
Want als sportliefhebber en valoriserende wetenschapper kan het verleidelijk zijn je te laten meeslepen door de waan van de dag, het zoet van kortstondige succes en aantrekkelijke financiële beloningen. Niets menselijks is ons vreemd. Maar met dank aan Australië en Midas Dekkers realiseren wij ons opnieuw dat we kritisch en onafhankelijk dienen te blijven - juist uit liefde voor sport en onderzoek.
Frank van Eekeren zal over dit thema donderdag 11 april een lezing geven tijdens het Utrecht Valorisatie Centrum Lunchseminar  om 12.00 uur in het Ureka café in het Stratenum van het UMC. Geïnteresseerden kunnen zich hier aanmelden.