ChatGPT ontbeert menselijke creativiteit

Het is eind oktober, tentamenweek, en ik loop door de Universiteitsbibliotheek waar de geur van oververhitte laptops, oude boeken en vergeten lunchboxes overheerst als een hele specifieke eau de cologne. Zwetende studenten buigen zich ernstig over hun laptops. Opvallend: de overgrote meerderheid van de studenten heeft de allernieuwste versie van ChatGPT haast permanent openstaan. Niet alleen binnen de tech-, maar ook binnen de studentenwereld is ‘GPT-4.’ de allernieuwste ontwikkeling, zo blijkt.

What’s new? Nou, nogal behoorlijk wat. In zijn nieuwste versie heeft het intelligentiemodel primitieve denkprocessen als tellen, simpele logica en het spellen van een woord  aangeleerd gekregen. Zulke processen zijn, in tegenstelling tot wat je nu misschien denkt, revolutionair. Hierdoor kan ChatGPT immers steeds beter moeilijke denkprocessen imiteren. AI is dus niet alleen meer ‘slim’, maar veinst nu ook een creatief vermogen.

De cijfers liegen niet over wat ik opmerk in de bibliotheek: vorig jaar gebruikte nog 83 procent van de studenten AI bij hun studie, waarvan ongeveer de helft op intensieve basis. Hints, bronnen en hele onderzoeksvragen worden daarbij zonder al te veel pardon overgenomen als paper-, essay- en scriptie-ideeën. Ik denk dat het belangrijk is om daarbij stil te staan en ons af te vragen: is het niet zonde dat al deze geesten nu ook te rade kunnen gaan bij ChatGPT voor ‘hun’ creativiteit?

Er zullen zich toch ook hier, in deze bibliotheek, studenten moeten ontwikkelen die hun neus buiten de gebaande paden durven te steken. Want creativiteit, dat hoort bij studeren, zo heb ik in de eerste maanden van mijn geschiedenisstudie wel ontdekt. Elk goed stuk, of het nu een paper in een introductiecursus, een academische scriptie of een column in de DUB is, begint met een idee, nieuwsgierigheid. De pioniers van de moderne wetenschap moesten genoeg lef én creativiteit tonen; hopelijk eveneens het geval bij deze academici in spe.

Neem Galileo, zelf ooit in de studiebanken van Pisa te vinden. Zou hij bekendheid genieten wanneer hij gewoonweg de kerkelijke toon had voortgezet? Of – wat persoonlijker – zou Galileo tot zijn revolutionaire inzicht zijn gekomen door ChatGPT te gebruiken voor zijn onderzoeksidee? AI kan weliswaar helpen met processen, maar niet de bron van creativiteit vervangen. Dat vereist immers de kunde van het falen, het verdwalen en het inslaan van nieuwe paden. Als AI dat werk uit handen neemt, dreigen belangrijke leermomenten verloren te gaan.

Bijna 400 jaar na Galileo zit er een generatie studenten in de bibliotheek die zijn creativiteit recht voor mijn ogen wel degelijk in de handen legt van de big tech. De oplossing ligt niet in het tikken van nog meer bijlages en voorbehoud over AI – waar dat overduidelijk geen effect heeft. De motivatie om GPT niet te gebruiken voor ideeën zal echt moeten komen vanuit studenten zelf. Dat kan je wel uitlokken, bijvoorbeeld door in lessen te laten zien hoe je wetenschap op een creatieve manier bedrijft. AI is immers aanlokkelijk en kan heel veel goeds brengen, maar de creatieve autonomie, die zal toch echt bij studenten moeten blijven liggen.