Fascinatie voor ’t criminele bestaan

Drie uur durende tentamens waren altijd al taai, maar sinds mijn long Covid zijn ze ronduit ellendig. Om mezelf erdoorheen te slepen, zweep ik mezelf van tevoren op met een halve liter Monster Energy en agressieve rapmuziek. 

Iemand die de benodigde adrenaline feilloos opwekt is JoeyAK, een artiest uit het Amsterdamse Holendrecht die rapt over zijn weg ‘uit de achterstand’ en de misdrijven die hij daarbij begaat. Als keurige rechtenstudent betreed ik met zijn muziek tijdelijk een rauwe wereld die niet de mijne is. Zonder bang te hoeven zijn voor een politie-inval of rip-deal, kan ik ervaren hoe het is om diep in de nacht coke te pushen in een Volkswagen GTI.

Deze fascinatie voor het criminele bestaan kan je, waarschijnlijk terecht, afdoen als jeugdige onbezonnenheid. Maar in een poging mezelf vrij te pleiten: die fascinatie leeft breed in de samenleving. Het is de reden dat Tony Montana uit Scarface een cultheld is en de bachelors criminologie propvol zitten.

JoeyAK is niet de enige rapper die illegale handelingen uitlicht op een trapbeat. Een hit als Coke in de uitverkoop van Hagenees Mula B zal op de aanstaande festivals weer massaal worden meegezongen. De liefhebbers verweren zich tegen de kritiek met het argument dat rappers verslagleggen van een wereld die nou eenmaal bestaat (‘straatjournalistiek’). Bovendien is hiphop van oorsprong een genre waarin slachtoffers van racisme en armoede maatschappijkritiek uiten. Criminaliteit is vanuit deze achterstandspositie eerder een wanhopige reflex dan een verlangen, is het idee. ‘Als je gezicht vies is, probeer dan niet de spiegel schoon te maken,’ aldus de Zweeds-Somalische rapper Yasin.

Tegelijkertijd is er voldoende rapmuziek waarin criminaliteit wel degelijk wordt verheerlijkt: drillrap ademt het. Maar zelfs hier kan je nog de vraag stellen of deze muziek moet worden uitgebannen. Wellicht wat naïef van mij, maar je kunt opzwepende teksten ook benaderen als fictie, net als Scarface en Grand Theft Auto dat zijn. 

Dan nu de vraag: wat als de scheiding tussen deze kunstuiting en de mens erachter volledig wegvalt? Wat als Al Pacino, die Tony Montana speelt, na zijn werkdag daadwerkelijk een drugsimperium opbouwt? Dezelfde JoeyAK is gedurende zijn rapcarrière meermaals veroordeeld, onder meer voor het ontvoeren en mishandelen van een moeder, wiens kinderen ook werden meegenomen. Kort daarvoor publiceerde hij een grimmige videoclip met angstaanjagend veel overeenkomsten. Dat was de druppel voor mij: afzetten die handel. 

Het bredere probleem is echter dat zulke artiesten juist geloofwaardig zijn omdat ze hun teksten live meemaken en uitvoeren. Het is nou eenmaal spannender om naar een ‘echte’ gangster te luisteren, dan naar iemand die het gangsterwezen acteert en in zijn volgende film opeens een blinde ex-militair is. Ik vraag me alleen af of dit realisme voldoende rechtvaardiging biedt om naar zulke artiesten te luisteren, gezien het uitgemolken leed van slachtoffers.

Ter voorbereiding op de zoveelste confrontatie met mijn vergankelijke lichaam moet ik voor mijn volgende tentamen wellicht Drake opzetten. Ik ben alleen bang dat hij niet dezelfde emotie oproept.

Bastiaen Huijnen is de Campuscolumnist van DUB voor het jaar 2025. Hij laat met regelmaat zijn licht schijnen over het studenten- en universitaire leven.