Virtuele manipulatie op Facebook
Bedrijven als Cambridge Analytica harken op grote schaal Facebook-data bijeen, zo bleek afgelopen week, om gebruikers te manipuleren met gekleurde berichtgeving. Zowel de Amerikaanse presidentsverkiezingen als het Brexit-referendum zijn op deze manier beïnvloed. ‘So what?,’ denk ik als ik dit lees. Ik manipuleer mijn Facebook-vrienden al sinds jaar en dag met gekleurde berichtgeving.
Op Facebook ben ik een ambitieuze columnist, die trots poseert met zijn vriendin en biertjes drinkt op festivals. Ik belicht er slechts de zonnige kanten van mijn leven. Dit is niet meteen een propagandatechniek waarbij Joseph Goebbels zijn vingers aflikt, maar manipulatief is het wel. De rauwe kanten van het leven laten we liever niet zien, we spelden ons het liefst zelf medailles op.
In werkelijkheid begeef ik me geregeld in de loopgraven des levens. Hier verloor ik onlangs een van mijn medailles. Het ging uit met mijn vriendin. Wat gebeurt in het loopgraaf, blijft echter in het loopgraaf. Ik plaats geen foto’s online waarop ik zwelg in liefdesverdriet, terwijl ik van die gore eierslaatjes naar binnen schep en op Tinder iedereen machinaal naar rechts swipe. Evenmin deel ik mijn gêne als ik de ochtend erna wakker word met bruine vlekken in mijn beddengoed. Net als ik me afvraag of het op 26-jarige leeftijd al tijd is voor een stoma, vind ik een halve reep chocola tussen de lakens. Blijkbaar ben ik al chocola-etend in slaap gevallen.
Wat Cambridge Analytica van mij onderscheidt, is de wijze waarop de manipulatie zich voltrekt. Cambridge gebruikt data van Facebook om onze verlangens en angsten in kaart te brengen. Hiermee kunnen ze ons op individuele basis manipuleren. Micro-targeting heet dit. Zo verschijnen op mijn tijdlijn regelmatig video’s van Jesse Klaver die in een slim geknipt debat-fragment Mark Rutte de baas is. Blijkbaar heeft een algoritme bepaald dat ik hier gevoelig voor ben (ben ik ook). Anderen zien nepnieuws over asielzoekers die voorrang krijgen bij sollicitaties. En soms gelooft men het, want het hep gestaan op Facebook.
Micro-targeting staat pas in de kinderschoenen. Binnenkort kunnen video- en audiofragmenten bewerkt worden op een wijze die niet van echt is te onderscheiden. Wellicht verschijnen dan op iedere tijdlijn andere versies van hetzelfde interview. Niet met té grote verschillen uiteraard. Om Lenie ‘t Hart te laten verkondigen dat die kutzeehonden in de Waddenzee maar eens afgeschoten moeten worden, lijkt niet heel geloofwaardig. Mark Rutte die afhankelijk van de identiteit van de gebruiker zegt dat Marokkanen, Turken of Limburgers moeten oppleuren, sorteert waarschijnlijk meer effect.
Om ons tegen hedendaagse en toekomstige manipulatie te weren, moeten we beseffen dat Facebook in de kern een manipulatief medium is. Moeders laten er hun krijsende baby schattig lijken en ik toon pas hoe leuk mijn festival is als het eindelijk is gestopt met regenen. Voor waarheidsvinding is Facebook ongeschikt. Dit moeten we overlaten aan de journalistiek. Mocht Lenie ‘t Hart binnenkort inderdaad een genocide aankondigen tegen alle zeehonden in de Waddenzee, is het aan hen om uit te zoeken of het tijd is om het bejaardenhuis te bellen, of dat iemand met Lenie heeft zitten knoeien.