Twan Geurts, voorheen communicatiemedewerker bij de Universiteit Utrecht en hoofdredacteur van alumniblad Illuster, is samen met onder meer voormalig Parnassos-medewerker Paul Adriaanse en ondernemer Broos Schnetz initiatiefnemer van het blad. De Utrechter is ontstaan vanuit een breed gevoeld gemis aan goede locale berichtgeving.

“In andere grote steden zijn dergelijke bladen gelukt, dus in Utrecht zou het ook moeten slagen”, aldus Geurts. “Temeer daar de stad bulkt van de onderwerpen die schreeuwen om beschreven te worden.” Maar zeker na het mislukken van de Utrecht-bijlage van de Volkskrant, enkele jaren geleden, hebben de iniatiefnemers gedegen onderzoek naar de behoefte aan het blad gedaan alvorens dit nulnummer te gaan maken.

Dat nulnummer bevat onder meer artikelen over jeugdig, hoogopgeleid talent in de stad, over het vrouwenvoetbal bij FC Utrecht of over de ‘zwarte vlucht’ van allochtonen naar de Leidsche Rijn. Ad van Liempt (‘Andere Tijden’), Vrouwkje Tuinman en Cees Grimbergen verzorgden columns.

Het blad is gedrukt in een oplage van 40.000 exemplaren, die gratis worden verspreid om vervolgens de mening van de bevolking te kunnen peilen. Bij voldoende belangstelling (lees: abonnees) kan het project van start gaan. Het is dan ook nog niet bekend wanneer het eerste ‘echte’ nummer zal verschijnen. De initiatiefnemers mikken op 12.000 abonnees.

AH

Met dat compromisvoorstel haalde vice-voorzitter Wil Hildebrand van de Universiteitsraad maandag 3 november de kou uit de lucht over het plan van het college van bestuur om het College van Promoties nadrukkelijker bij het benoemingenbeleid te betrekken. Mede om die reden was het CvP al eerder uitgebreid van vier naar zeven leden, uit elke faculteit de decaan of een andere vooraanstaande hoogleraar.

Met de uitbreiding van de taak van het College van Promoties ten aanzien van hoogleraarbenoemingen wilde het college van bestuur vooral een betere afstemming van het benoemingsbeleid in de verschillende faculteiten bewerkstelligen. Doordat echter werd voorgesteld om in het Bestuursreglement op te nemen dat het CvP gehoord moest worden over voordrachten tot benoeming, wekte het college de indruk verder te willen gaan.

EH

Als reden voor de opdracht aan de commissie noemde het college de sterke verwantschap tussen de twee organisaties op het gebied van de opleiding van leraren en op dat van het onderwijskundig onderzoek. Simons zou achter de opdracht staan, maar in een kort telefoongesprek ontkent hij dit. “Dat het college van bestuur zich wil laten adviseren over de toekomst van het Ivlos kan ik billijken, daar is ook met mij over gesproken. Maar ik ben het zeker niet eens met de opdracht die de commissie nu heeft meegekregen. Gezien de inhoud daarvan lijkt het advies al min of meer vast te staan, en dat heeft mij verrast.”

Gegeven de activiteiten van het Ivlos is het volgens Simons nog maar de vraag of opgaan in Sociale Wetenschappen wel de beste optie is. “In de eerste plaats voeren wij veel derde geldstroom opdrachten uit voor hogescholen, andere universiteiten en het voortgezet onderwijs. Dat zijn activiteiten die ons op didactisch gebied een uitstekende naam hebben bezorgd, maar ik denk niet dat zulke activiteiten passen binnen de visie die men bij Sociale Wetenschappen op onderwijs en onderzoek heeft. Daar komt bij dat wij binnen de universiteit in alle faculteiten gewaardeerd worden vanwege onze expertise op het gebied van de lerarenopleiding en de onderwijsvernieuwing. Ik denk niet dat de andere faculteiten het een goed idee zullen vinden als hun lerarenopleiding voortaan door Sociale Wetenschappen wordt verzorgd.”

De hoogleraar-directeur vreest dat de vooraanstaande positie die de UU op dit moment inneemt op het terrein van de didactiek en de onderwijsvernieuwing niet verzekerd is bij integratie in Sociale Wetenschappen. “Ik had graag gezien dat de commissie een wat ruimere opdracht had meegekregen. Dan had zij ook de vraag kunnen beantwoorden of een apart Utrechts instituut op het gebied van de educatie – met daarbij de nu bij Sociale Wetenschappen ondergebrachte Onderwijskunde, het Freudenthal Instituut voor Science en Mathematics Education en wellicht ook delen van de Educatieve Faculteit van de Hogeschool Utrecht– niet veel effectiever is om de Utrechtse zichtbaarheid op dit terrein te vergroten. Dat zou ook goed aansluiten bij de andere opdracht voor de commissie: het realiseren van een goede profilering van de Utrechtse expertise op het gebied van de educatie.”

EH

Volgens de notitie waarin het college zijn besluit aankondigt, geeft de universiteit jaarlijks een half miljoen euro uit aan de huur van externe ruimtes. Tegelijkertijd worden de universitaire tentamenzalen merkwaardig genoeg maar voor veertig procent van de tijd gebruikt. Omdat dat gebruik zich concentreert rond het einde van de blokken, is de beschikbare zaalruimte tijdens die piekperioden niet toereikend.

Op dit moment geldt de regel dat tentamens mogen worden gehouden tussen negen uur 's ochtends en zeven uur 's avonds. De voorgestelde uitbreiding kan de bezettingsgraad van de tentamenzalen in het Educatorium verdubbelen. Dat levert een besparing op van vier ton per jaar. Die zal echter alleen bereikt kunnen worden als tentamens ook beter gespreid worden.

XB

Dat betoogde toxicoloog Bas Blaauboer dinsdag in zijn oratie als nieuw benoemde hoogleraar ‘Alternatieven voor dierproeven’ in het Utrechtse Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS). Op dit moment kosten experimenten om te bepalen welke gezondheidsrisico’s het gebruik van voedsel, medicijnen, schoonmaakmiddelen en cosmetica met zich meebrengen, alleen in ons land jaarlijks zo’n 15.000 dieren het leven. Het gaat daarbij volgens Blaauboer niet alleen om het vaststellen van de giftigheid van een stof, maar ook van de toelaatbare dosis, want, zo citeerde hij de middeleeuwse arts-alchemist Paracelsus, ‘All Ding sind Gift; allein die Dosis macht dass ein Ding kein Gift ist’.

De nieuwe hoogleraar betoogde dat de giftige (toxische) werking van stoffen tegenwoordig ook goed kan worden bepaald door ze te testen op celcultures in het laboratorium. Die aanpak levert bovendien veel meer informatie op over het werkingsmechanisme van toxische stoffen. Een probleem is dan nog hoe deze informatie te vertalen naar gegevens over de werking van een stof in het menselijk lichaam, maar ook daarvoor worden steeds effectievere methoden ontwikkeld.

Blaauboer wees op de computermodellen die farmacologen gebruiken om te berekenen hoeveel van een geneesmiddel zijn doel in het lichaam bereikt. Door die modellen andersom toe te passen en uit te gaan van concentraties die op celniveau geen schade aanrichten, blijken toxicologen goed te kunnen bepalen aan welke hoeveelheid van een stof mensen maximaal blootgesteld zouden mogen worden.

Volgens de nieuwe hoogleraar, die van de Zwitserse Doerenkamp-Zbinden Foundation anderhalf miljoen euro voor zijn onderzoek krijgt, zijn veel van deze methodes klaar voor gebruik. Het wachten is dus alleen nog op groen licht van de overheid, die nu in veel gevallen dierproeven nog verplicht stelt.

EH

De kritiek van de twee studentenfracties gold met name het onderwijshoofdstuk. “Prima dat het college de eeuwige student wil aanpakken en studenten wil motiveren om het beste uit zichzelf te halen”, zei Ruben Spelier (Vuur), “jammer alleen dat dat gebeurt door gekunstelde instrumenten zoals het bindend studieadvies en het bemoeilijken van herkansingen. Dat wekt de indruk dat het ‘t college vooral gaat om hogere rendementen. Wij zouden liever meer nadruk zien op de noodzaak om studenten te prikkelen met uitdagend onderwijs.”

Hij werd bijgevallen door Christiaan Abbenhuis (PvdUS), die het college verweet studenten niet te motiveren maar te dwingen om harder te studeren. “U praat wel over kleinschaliger en meer op de student toegesneden onderwijs, maar die kant van de zaak springt in dit plan veel te weinig naar voren, terwijl dat voor een groter draagvlak onder studenten juist hard nodig is.”

De personeelsfracties toonden zich vooral verbaasd over de sterke nadruk op ondernemerschap. “Het lijkt wel of dat de voornaamste kernwaarde van de universiteit moet worden”, zei Ruud Abma (Vlam) met een knipoog naar het debat dat het college van bestuur over de Utrechtse kernwaarden gaat entameren. Zijn fractiegenoot Joop Schippers vroeg zich af of alle ambities wel met elkaar zijn te rijmen. “U verwacht van onderzoekers dat ze in staat zijn om voldoende externe subsidies binnen te halen en u gaat ze meer afrekenen op citatiescores, maar tegelijkertijd vraagt u ze om actiever te worden in de media. Dat staat op gespannen voet met elkaar.”

In hun antwoord probeerden de drie collegeleden de raad vooral gerust te stellen. Met name rector-magnificus Stoof maakte in woord en gebaar duidelijk dat de soep wat hem betreft niet in alle gevallen even heet zal worden gegeten als hij is opgediend. Voorzitter Van Rooy waarschuwde de raadsleden bovendien om termen zoals ‘ondernemend’ niet al te letterlijk op te vatten. Ook voor de studenten had zij geruststellende woorden. “Wij denken dat dit Plan studenten veel kansen biedt op een actieve studietijd. Dat lijkt mij heel motiverend.”

Omwille van de tijd bleef de discussie dit keer beperkt tot het uitwisselen van standpunten. In december volgt een meer fundamenteel debat voorafgaand aan de definitieve vaststelling van de Utrechtse roadmap voor de komende vier jaar.

EH

Nu het collegegeld geleidelijk omhoog gaat, wordt het tijd om vaart te zetten achter een oude wens: de afbetalingsregeling van de studieschuld verbeteren. Afgestudeerden moeten ook in de nieuwe plannen binnen vijftien jaar hun lening terugbetalen, maar ze krijgen vijf ‘jokerjaren’ waarin ze het afbetalen kunnen onderbreken. Dat kan goed uitkomen, wanneer ze tijdelijk met hogere maandlasten kampen.

Wie aanvankelijk weinig inkomen heeft, krijgt straks langer respijt. Momenteel moeten alleenstaanden al gaan terugbetalen wanneer ze vijftig procent van het minimumloon verdienen. Die ‘draagkrachtvrije voet’ wordt 84 procent van het minimumloon. Voor fiscale partners en alleenstaande ouders gaat die drempel omhoog van 100 naar 120 procent van het minimumloon. Wat ook makkelijker wordt: de draagkrachtmeting wordt geautomatiseerd en hoeft niet meer speciaal te worden aangevraagd.

Van het bedrag boven de draagkrachtvrije voet betaalt men maximaal twaalf procent aan de studieschuld. Daardoor blijft de maandelijkse aflossingssom beperkt tot een overzichtelijk deel van het inkomen. Wie een laag startsalaris heeft, gaat pas meer betalen als hij meer verdient. In het huidige systeem van vaste maandbedragen ligt de financiële druk vooral in het begin, als de afgestudeerde nog weinig verdient.

Eén ding blijft onveranderd: wie na vijftien jaar niet alles heeft afgelost, krijgt het restant kwijtgescholden. De Landelijke Studenten Vakbond is blij met de nieuwe regels. “Het wordt er voor iedereen beter op. We hebben zelf meegewerkt aan de totstandkoming van deze plannen.”

HOP

De draaiing van het Iberisch schiereiland in de richting van Italië heeft in een kortere periode plaats gevonden dan tot nu toe werd gedacht. Dat constateert de Chinese promovenda Zhihong Gong op basis van onderzoek naar zogeheten fossiele kompassen. Dat het huidige Spanje en Portugal zo’n honderd miljoen jaar geleden een draaiing van 35 graden tegen de klok in heeft gemaakt, was al langer bekend. Onduidelijk was echter hoe lang het schiereiland heeft gedaan over die beweging, waarbij de Golf van Biskaje ontstond. Een analyse van magnetische sporen in fossiele gesteenten uit de Pyreneeën, waar zich het draaipunt bevond, en van data uit de Golf van Biskaje maakte Gong duidelijk dat de draaiing zich in de relatief korte periode tussen 125 en 112 miljoen jaar geleden heeft voltrokken. In de eerste miljoenen jaren van die periode was de beweging het snelst.

Wonen op de maan

‘Noch door mijn collega’s, noch door het publiek word ik serieus genomen….’ Wie zou beweren dat dit een citaat is van een Nobelprijswinnaar, zou waarschijnlijk voor gek worden versleten. Toch is het afkomstig van niemand minder dan Gerard ’t Hooft. Met zijn verzuchting sluit de hoogleraar theoretische fysica een blog af op www.sciencepalooza.nl, waarin hij pleit voor een kolonie op de maan. Dat daar geen lucht en water is te vinden, vindt ’t Hooft van ondergeschikt belang. ‘Dat kun je in eerste instantie van de aarde meenemen, en later oogsten vanuit naburige planetoïden of langs scherende kometen.’ Hoewel hij zegt niet serieus te worden genomen, zijn de eerste reacties enthousiast, al heeft een zekere ‘Jacques’ wel een amendement. ‘Zouden we de maan niet kunnen gebruiken om vervuilende industrieën te vestigen? Dan kunnen we zelf voorlopig nog gezellig(??) bij elkaar blijven wonen.’ Ook geen onaardig idee.

‘Ageism’ of ‘racism’?

De overwinning van Barack Obama is mede te danken aan zijn jeugd. Dat valt op te maken uit een studie van de Amerikaanse universiteiten UCLA en Stanford naar de invloed van de leeftijd en het ras van kandidaten op het stemgedrag van kiezers. Een in september uitgevoerd onderzoek onder 20,000 geregistreerde kiezers wees uit dat van de ondervraagden die zeiden niet op McCain te zullen stemmen, 63 procent daarvoor zijn hoge leeftijd aanvoerde. Voor de kiezers die niet op Obama gingen stemmen was diens ras daarvoor slecht in één op de tien gevallen de reden. Omgekeerd beschouwde dertig procent van de Obama-kiezers diens huidskleur als een pré. De leeftijd van McCain werd maar door zestien procent van zijn aanhangers als een voordeel gezien. Al met al is er in Amerika dus eerder sprake van ‘ageism’ dan van ‘racism’, aldus de onderzoekers.