Misleidend en beledigend. In ongekend hardebewoordingen hekelde collegevoorzitter Jan Veldhuis bij de openingvan het academisch jaar de passages in het regeerakkoord over hethoger onderwijs.

De Utrechtse voorman liet maandag in de Domkerk weinig heel vanhet nieuwe kabinet. Onder het motto 'duidelijk en daadkrachtig'heeft men gekozen voor armoede op lange termijn, was zijn cynischevisie op de aangekondigde bezuinigingen. Misleidend en bijnabeledigend noemde hij het feit dat de aangekondigde korting wordtgepresenteerd onder de 'gemakzuchtige titel' efficiency-korting,zonder dat ook maar ergens wordt hard gemaakt waar het bij deuniversiteiten dan aan efficiency schort.

Fijntjes hield Veldhuis minister Van der Hoeven enstaatssecretaris Nijs van onderwijs voor om eerst de hand maar eensin eigen boezem te steken. Als blijkt dat zestig procent van deafgestudeerde vrouwelijke artsen het vak nooit gaat uitoefenen, ishet dan niet efficienter om de beroepspraktijk te veranderen danhet aantal geneeskundestudenten te verhogen? En wordt het geen tijdom het collegegeld te verhogen, waar een academische opleiding zozichtbaar financieel profijt oplevert voor afgestudeerden? Enkunnen we dan niet meteen de studiefinanciering afhankelijk makenvan de draagkracht van de ouders en de beurs voor kinderen vanrijke ouders afschaffen?

Veldhuis riep het nieuwe Zoetermeerse duo op om een kleine maarzware staatscommissie op te richten. Die zou serieus naar depositie van het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek inNederland moeten kijken en de minister advies uitbrengen over watnodig is om de dreigende afbraak te voorkomen.

Of Veldhuis zijn zin zal krijgen is zeer de vraag. In Twentenoemde Van der Hoeven de aangekondigde bezuinigingen'onvermijdelijk'. Staatssecretaris Nijs zei in Delft datNederlandse universiteiten moeten samenwerken, "omdat de echteconcurrenten de buitenlandse instellingen zijn". Het is een van depunten op haar agenda, liet zij weten. Nijs heeft begrip voor deboosheid van universiteiten. Om hen meer bewegingsruimte te geven,wil ze de instellingen wellicht een privaatrechtelijke statusgeven.

Een woordvoerder van ambtenarenvakbond AbvaKabo raakte nietopgewonden van die laatste suggestie: "De Vrije Universiteit en deuniversiteiten van Tilburg en Nijmegen zijn al privateinstellingen. Die lijken niet veel te verschillen van andereuniversiteiten. Volgens mij moet Nijs nog maar even haar dossiergaan lezen."

EH

De universitaire informatica is na twee decennia relatiefvolwassen, concludeert de commissie die de opleidingen dit voorjaarbezocht. Ondanks de toeloop van studenten en het gebrek aan geld enpersoneel presteren de acht Nederlandse opleidingen over hetalgemeen redelijk tot goed.

Wil informatica zich in ons land echter verder kunnenontwikkelen, dan moet het vak zich zoveel mogelijk losmaken uit debrede betafaculteit, het ouderlijk nest, waarvan informatica inveel steden deel uitmaakt. Die wens baseert de visitatiecommissiemede op de goede scores van opleidingen met een autonome positie,zoals Twente en in mindere mate Eindhoven en Utrecht.

De commissie gaat niet zover om naar Twents model een aparteinformaticafaculteit voor alle acht bezochte universiteiten tebepleiten. Wel gunt zij de informatica-opleidingen met het oog opeen vruchtbare ontwikkeling een 'zo zelfstandig mogelijke'positie.

In ruil voor die extra vrijheid moet wel iets worden gedaan aande studierendementen. Die zijn over het algemeen aan de lage kant.De commissie sluit overigens niet uit dat verkeerde beeldvorming erde oorzaak van is dat zoveel studenten zich verslikken in deaanzienlijke porties wiskunde.

Ook zouden de universitaire informatica-opleidingen beter moeteninspelen op marktontwikkelingen, vindt de commissie. Sinds deict-debacles van de afgelopen jaren is de bereidheid om in nieuwesystemen te investeren gedaald, maar de opleidingen leggen er nogsteeds de nadruk op. Ze zouden meer aandacht moeten geven aanminder 'sexy' onderwerpen zoals aanpassing, onderhoud enbeveiliging van bestaande systemen.

HOP, Peter Hanff /EH

De Universiteit Utrecht heeft volgens de laatstevooraanmeldingscijfers 5663 eerstejaars. Dat is een stijging vanzeven procent ten opzichte van vorige jaar. Godgeleerdheid heeft degrootste procentuele winst. De grote verliezers zijn Scheikunde enWiskunde & Informatica.

Twee weken eerder stond de UU nog op een winst van een procent.Volgens universitair voorlichter G. Kusters is het een trend vanstudenten om zich steeds later in te schrijven voor een studie;vandaar de forse stijging.

De grote winnaar der vooraanmeldingen is de FaculteitGodgeleerdheid met driekwart meer aanmeldingen. In 2001 waren heter veertig, dit jaar zeventig. Directeur Haan ziet dit als eensteun voor het gevoerde onderwijsbeleid, dat nogal veel stof binnende kerken heeft doen opwaaien. Haan erkent ook dat er eenonverklaarbare component in de stijging zit.

Een andere winnaar is Farmacie met maar liefst 69 procent meeraanmeldingen. Kwamen er vorig jaar zeventig eerstejaars, nu zijnhet er 118. Ook Letteren mag zich met plus negen procent verheugenop meer eerstejaars; onder meer bij Engels, Spaans enTaalwetenschap.

De betastudies daarentegen verliezen; de dalende trend zet zichvoort. Zo heeft de faculteit Wiskunde & Informatica twintigprocent, Scheikunde negentien en Natuur-en Sterrenkunde vijftienprocent minder aanmeldingen.

CN

Het voormalige aspirant-lid, die niet met zijn naam in de krantwil, had tachtig procent van de introductie erop zitten toen hijbesloot niet bij een vereniging te willen horen die zo respectloosmet nieuwe leden omgaat. Afgebekt worden door ouderejaars dat valtnog in de categorie 'toneelstukje opvoeren', vindt hij, maar mensendie flauwvallen omdat ze meer dan twee uur samengeperst in eenafgesloten ruimte moeten zingen of aspirantleden die huilend uit dekamer van het societeitsbestuur komen omdat ze vieze dingen moestendrinken, vindt hij smakeloos. Temeer omdat ze op hun rug moestenliggen en hard werden toegeschreeuwd.

Volgens hem zijn er meer aspirantleden tijdens de binnendagenafgevallen; zelfs meer dan andere jaren. Hij begreep van denovititaatcommissie, dat de introductie dit jaar strenger was endat het societeitsbestuur wel erg extreem was.

C. Kuijpers van het Studenten Service Centrum van deuniversiteit en contactpersoon voor de gezelligheidsverenigingheeft de brief net ontvangen en zegt deze serieus te nemen. Ze gaatop korte termijn contact opnemen met Unitas en de betrokkenstudent. Pas daarna kan ze beoordelen of Unitas een van deafspraken tussen de verenigingen en de universiteit heeftgeschonden. Zo is in de regels opgenomen dat er een verbod is opfysiek of geestelijk geweld jegens aspirant-leden.

Unitas wil nog niet officieel reageren. Degezelligheidsvereniging heeft de brief nog niet ontvangen. Wel wilRector Yap kwijt dat er dit jaar niet meer afvallers zijn, juistminder.

In een reactie op genoemde voorvallen zegt een oud lid vanUnitas die ook anoniem wil blijven, niet erg onder in de indruk tezijn van het verhaal van het aspirant-lid. "Ontgroening hoort'bitchy' te zijn, op appel staan hoort erbij en de zangles is aljaren zo. Je moet de liedjes leren."

CN

De faculteit heeft volgens studie-adviseur N. Meijers beslotentot de overstap, omdat het ondoenlijk is om het hele eerstejaarsprogramma dubbel aan te bieden en tevens de kwaliteit overeind tehouden. Daarom zijn alle eerstejaars studenten in oktober 2001 opde hoogte gebracht van de dertig punten maatregel. Toen lokte diemededeling geen reactie uit, maar deze zomer besloten enkelestudenten die net onder die grens waren gebleven, alsnog actie teondernemen.

Hun voornaamste bezwaar is dat zij een in het eerste jaaropgelopen achterstand in latere jaren relatief gemakkelijk kondeninlopen. In het bama-stelsel wordt dat naar hun mening vrijwelonmogelijk. Daardoor zal de gedwongen overstap hen een jaar gaankosten.

Volgens Meijers vergissen de studenten zich. Ook in hetbama-programma blijft het naar haar mening mogelijk om de opgelopenachterstand in te lopen, omdat studenten voor alle al behaaldevakken een vrijstelling krijgen.

In een gesprek lieten de studenten zich deze zomer niet door defaculteit overtuigen. Zij verwijzen onder meer naar een uitspraakvan minister Hermans, die als voorwaarde voor invoering van hetbama-stelsel heeft gezegd, dat studenten van het oude programmaminimaal een jaar uitloop moet worden gegund. Volgens een juridischadviseur van het college van bestuur wordt in de wet echter slechtsgesproken van een redelijke termijn. Hij stelt dat de door Rechtenvastgestelde regeling niet met die formulering in strijd is.

De studenten blijven echter van mening dat Rechten henbenadeeld. Vandaar dat enkelen een advocaat in de arm hebbengenomen. Die moet uitzoeken of de universiteit zich aan de wetheeft gehouden en zo mogelijk een alternatieve regelingbewerkstelligen. Onduidelijk is nog hoeveel van de 225 studenten,die door de maatregel worden getroffen, zich bij het initiatiefzullen aansluiten.

EH

Maandagochtend , 2 september. Alle universitairepanden zijn sinds een dag officieel rookvrij. De pafpluu's zijn heren der verspreid, maar vandaag nog niet nodig. Er wordt buiten inhet zonnetje gerookt. Slechts een overtreder werd aangetroffen: inhet Van Langeveldgebouw in De Uithof.

In het Van Unnickgebouw is geen vuiltje aan de lucht. Het is errustig op de gangen van de verdiepingen een, zeven en vijftien.Veel deuren zijn dicht, maar waar ze openstaan, is geen sigaret tezien of te ruiken. Op een enkele deur staat de tekst 's.v.p. nietroken'. Het rookverbod dat sinds 1 september van kracht is, wordthier door de universitaire medewerkers goed nageleefd.

Op de vraag aan een fervent roker in het tegenoverliggende VanLangeveldgebouw of hij nog rookt op zijn kamer, antwoordt hij methet openen van het raam en het draaien van een shaggy. Hij isvooralsnog niet van plan om buiten te gaan roken. "Ik ga eerst eensmet andere rokers praten. Hoe gaan zij om met het verbod?" Verdervindt hij dat de universiteit niet goed omgaat met zijn personeel."Als je een rookverbod uitvaardigt, moet je ook een voor eenrookruimte zorgen."

Een roker, aangetroffen op een bankje in de open lucht, vindthet ongelooflijk dat er op de hele Uithof niet een rokersruimte tevinden is. Ook die pafpluus vindt ze lachwekkend. "Als het regent,blijf ik binnen."

Receptionist van IJsselstein van het Van Langeveldgebouw teltzijn pafpluus. "Het zijn er welgeteld drie." Een dag later zijn zeverdubbeld, want de collega's van het Van Unnick hebben hun drieplu's afgestaan, want zij hebben immers een loopbrug waar demedewerkers onder kunnen staan.

Al met al hoopt Van IJsselstein dat de Basketbar snel opengaat,want het wordt bij een flinke plensbui hoe dan ook nummertjestrekken voor een paraplu. Er zitten zo'n vierhonderd medewerkersbinnen, en dan zijn de studenten Sociale Wetenschappen uiteraardniet meegeteld.

Van een onderlinge sociale controle wordt niet veel verwacht."De combinatie sociale controle en de universiteit vloekt eenbeetje. Hier heb je toch een cultuur van 'als je mij geen lastbezorg, dan bezorg ik jou ook geen last', aldus de gestaagdoorrokende medewerker in het Van Langeveldgebouw.

CN

Van Tent is geinteresseerd in het heelal vlak na de oerknal. Hetuniversum zag er toe heel anders uit dan nu. Het enige dat isovergebleven uit de tijd van de big boom is de zogenoemdeachtergrondstraling dat waarneembaar is als een zwaklichtschijnsel. Hierop heeft de natuurkundige die maandagpromoveert, zich dan ook gericht.

Het uitgangspunt van Van Tent is een theorie uit de jarentachtig. Die gaat ervan uit dat het heelal aanvankelijk extreemklein en heet was waarna het zich pijlsnel uitdijde waardooraanvankelijke oneffenheden werden gladgestreken. Met de tijd zijner echter weer oneffenheden ontstaan.

Die ongelijkmatigheden worden door de leer der allerkleinstedeeltjes, de quantumveldentheorie, verklaart. De motor voor deuitdijing van het heelal is, zo zegt de theorie, een scalair veld(een bepaald type deeltje). Van Tent boog zich over dezeuitdij-theorie en ging aan het rekenen. Hij ging echter niet uitvan een scalair veld, maar van een aantal van dit soortdeeltjes.

Het onderzoek van Van Tent toont aan dat zijn rekenmethodevoorspellingen doet over de achtergrondstraling die te controlerenzijn. Dit in tegenstelling tot de oude theorieen die nietexperimenteel te testen zijn. De deeltjesversneller die nodig is omdeze scalaire deeltjes te maken, zou niet op de aarde passen. "Datis praktisch onmogelijk, zo'n apparaat kunnen we nu niet bouwen",zegt Van Tent.

Het rekenmodel van de Utrechtse onderzoeker kan 'gewoon'getoetst worden. Met satellieten van de NASA en de ESA die dekomende jaren worden gelanceerd. "Met deze nieuwe satellietenbreken er spannende tijden aan voor de kosmologie", zegt VanTent.

Van Tent is optimistisch over het onderzoek naar het vroegeheelal. Nu kan de natuurkunde niets zeggen over de oerknal zelf,maar gelden bestaande theorieen pas vanaf een fractie van eenseconde erna. "Die grens is niet fundamenteel, die wordt opgelegddoor onze beperkte kennis", zegt Van Tent. "Het zou dus kunnen,maar dan ben ik erg aan het speculeren, dat er ooit een theoriekomt die de oerknal wel kan verklaren."

Rinze Benedictus

De studentrijke faculteiten Letteren en Rechten en deUniversiteitsbibliotheek krijgen voorrang bij de invoering van hetchipknipsysteem. Maar voor december moeten alle 180kopieerapparaten in de universitaire gebouwen eenchipknipvoorziening hebben. Hierdoor komt een einde aan hetgewraakte systeem van xafax-kaarten, waarbij universitaireonderdelen hun eigen kopieerkaarten hebben.

Het college van bestuur besloot in december vorig jaar tot deaanschaf van het nieuwe uniforme betalingssysteem. De maatregelpast in het beleid de Utrechtse universiteit een'klantvriendelijker' gezicht te geven. Uit evaluaties, zoals hetHoger op de Ranglijst-project, kwam het kopieerkaartensysteem alseen van de grootste ergernissen van studenten en medewerkers naarvoren.

Volgens I. van Oosten, directeur van het faciliteitenbedrijf FBUdat verantwoordelijk is voor de uitvoering van het project, zijn detechnische problemen achter de rug. De eerste apparaten zijninmiddels binnen. Volgens Van Oosten hebben de technische problemenniet geleid tot overschrijding van het budget van een miljoengulden.

XB