Afscheidscollege Christien Brinkgreve: ‘Ruimte maken voor verhalen
Een orgel, hoogleraren in toga en kritische woorden over het vakgebied: CollegeToer was bij de afscheidsrede van hoogleraar Sociale Wetenschappen Christien Brinkgreve. ‘Door meten is weten, verdwijnt de nuance.’
| Naam vak | Nvt: afscheidsrede hoogleraar |
| Niveau, hoeveelstejaarsvak | Nvt |
| Studie | Sociologie |
| Waar | Aula in het Academiegebouw |
| Datum en duur | Maandag 23 juni, 16:15 – 17:30 |
| Docent | Christien Brinkgreve |
| Aantal studenten die vak volgen | Ongeveer 40 (verdeeld over twee groepen) |
| Aantal aanwezige studenten | Nvt |
| Voertaal | Nederlands |
Het orgel speelt, alle aanwezigen staan op en het cortège start: statig schrijden de hoogleraren in toga de aula van het Academiegebouw binnen. Vandaag ben ik bij wel een heel bijzonder college: de afscheidsrede van hoogleraar Sociale Wetenschappen Christien Brinkgreve. Ze gaat met pensioen.
Haar afscheidsrede linkt ze aan haar boek Vertel. Over de kracht van verhalen dat deze maand is verschenen. Het publiek bij haar lezing De betekenis van verhalen is anders dan bij een gewoon college; ik ben zowel underaged als underdressed, zo tussen de zilveren manen en sjieke outfits.
‘Maak meer ruimte voor autobiografische verhalen’
De sociologe is gefascineerd door verhalen, en heeft hier veel onderzoek aan gewijd. Verhalen zijn belangrijk, vertelt ze: mensen ordenen de wereld om hen heen met verhalen; zij verwerken gebeurtenissen door middel van vertellingen; verhalen kunnen groepen binden en tegenstellingen vergroten, ze vertellen over helden en overwonnen beproevingen. Brinkgreve richt zich op de individuele, autobiografische verhalen, omdat deze ‘de veelvormigheid van vertellingen tonen’. “Verhalen ontstaan in de interactie tussen mensen, dat maakt het vanuit sociologisch perspectief zo interessant”, aldus Brinkgreve.
Dat ze socioloog én hoogleraar in Utrecht is, is soms moeilijk met elkaar te rijmen. Utrechtse sociologen houden van cijfers, van gestructureerde grootschalig uitgezette vragenlijsten, van experimenten, van statistiek, zegt ze. Brinkgreve heeft het over diepte-interviews met boeren, analyses van een rubriek over persoonlijke problemen uit de VPRO-gids, over de levensverhalen van migranten. Ze hekelt de focus van de wetenschap op ‘meten is weten’. Door alles om te rekenen naar gemiddelden verdwijnt de nuance, aldus de hoogleraar. “Ik wil vanmiddag een pleidooi houden voor een grotere plek voor verhalen binnen de Sociale Wetenschappen. Het is onbegrijpelijk dat er zo weinig aandacht is voor biografieën in het vakgebied.”
‘Universiteit heeft behoefte aan intellectuelen’
De autobiografische methode van onderzoek doen die Brinkgreve toepast, is een kleine (“maar taaie”) onderstroom binnen de sociologie en dat betekent soms vechten voor je plekje. Oud-decaan Willem Koops van de faculteit Sociale Wetenschappen beschrijft in zijn dankwoord de relatie tussen de UU en Brinkgreve als ‘ambivalent’: “Christien deed alles in strijd met bestuurlijk beleid.”
Maar vandaag is dat niet meer zo belangrijk, nu Brinkgreve met pensioen en Koops decaan-af is. Want, zo stelt Koops deze feestelijke middag, juist intellectuelen als Brinkgreve zijn nodig op de universiteit, waar weliswaar veel productie wordt geleverd maar daardoor soms minder kritisch nagedacht wordt.
Het verhaal is verteld
Vooruit, nog even over de spreekstijl. Een beoordeling daarvan kan simpelweg niet achterwege blijven in een college over de kracht van verhalen. Brinkgreve leest deze middag haar speech voor vanaf het podium. De lezing staat immers in tegenstelling tot bij een ‘gewoon’ college al helemaal vast. Daardoor wordt het enigszins statisch, merkt ook Brinkgreve zelf op: “Ik sta ver van jullie af, op een soort kansel mijn verhaal te vertellen.” Vandaag, in deze officiële setting, moeten we het daarom vooral van de inhoud hebben. Gelukkig biedt de lezing vanwege de kritische ondertoon voldoende voer voor levendige discussies bij de borrel.
Dan is het half zes. Door de lezing van Brinkgreve en de aanvullende dankwoorden van haar vrienden en collega’s zijn we iets meer te weten gekomen over niet alleen het werk van Brinkgreve maar ook over haar persoonlijke verhaal. Een sterke vrouw vol ideeën. Eigenlijk jammer dat ze met pensioen gaat. “Maar”, zo stelt oud-collega en tijdgenoot Bart van Heerikhuizen, “u bent nog niet van ons af! De beste boeken van Christien moeten nog geschreven worden.”