College over suïcide zet aan het denken
Een bijzonder college bij Psychologie: gastdocent Ad Kerkhof legt uit wat een mens drijft tot zelfmoord. Hij laat de studenten zelfs ervaren hoe een suïcidaal persoon zich voelt.
| Cursus | Psychopathologie II |
| Niveau, hoeveelstejaarsvak | Bachelor, tweedejaarscursus |
| Studie | Psychologie |
| Waar | Marinus Ruppertgebouw |
| Datum & duur | Woensdag 25 november 2015, van 15.15 tot 17 uur |
| Docent | Prof. dr. Marcel van den Hout |
| Gastdocent | Prof. dr. Ad Kerkhof |
| Aantal studenten | Zo'n 150 |
| Voertaal | Nederlands |
Vergeef me dit deprimerende onderwerp, maar zelfdoding heb ik altijd al iets fascinerends gevonden. Ik zat net op de middelbare school toen mijn oom een einde maakte aan zijn leven. Hij was met zijn auto het treinspoor op gereden – vreselijk. Hoe kon hij zijn vrouw en kinderen dit aandoen? En wat te denken van de machinist van de trein? Mijn oom moest wel echt diep in de put hebben gezeten om zo’n beslissing te maken. Ik blijf het gek vinden.
Wat gaat er eigenlijk om in het hoofd van iemand die zelfmoord wil plegen? Daar was ik wel benieuwd naar. Professor Ad Kerkhof van de Vrije Universiteit vertelt daarover vandaag in een gastcollege bij de cursus Psychopathologie II. Hij begint zijn college als volgt: “Ik ga jullie vandaag iets vertellen over suïcide. Ook ga ik jullie zelf suïcidaal maken, zodat jullie voelen hoe het is om suïcidaal te zijn. En als het goed is, dan haal ik jullie daar ook weer uit. Dat laatste lukt meestal wel.”
...meestal wel. – dat klinkt optimistisch, ik ben benieuwd.
Kerkhof stelt ons vervolgens de vraag wie weleens suïcide van dichtbij heeft meegemaakt. En dan blijk ik zeker niet de enige te zijn. Meer dan de helft van de ongeveer honderdvijftig studenten steekt zijn of haar vinger op.
Niet zo gek, zo blijkt, want het aantal suïcides is de laatste jaren volgens Kerkhof flink gestegen. Vaker zijn het mannen dan vrouwen die zelf een einde aan het leven maken. “Simpelweg omdat vrouwen sterker in het leven staan”, vertelt onze gastdocent. Kijk, dat is fijn om te horen. De reden daarvan? Mannen grijpen naar de drank, terwijl vrouwen praten over hun problemen. En de reden daarvan? Mannen ontlenen hun identiteit aan werk en status, terwijl vrouwen hun identiteit ontlenen aan relaties.
De leeftijd waarop zelfdoding het meest populair is, ligt voor zowel mannen als vrouwen tussen de 40 en 60 jaar. “De leeftijd van jullie ouders dus ongeveer”, grapt Kerkhof. Een verontwaardigde, maar lachende collegezaal. Die Kerkhof weet ons wel gerust te stellen zeg! Oh, en gescheiden zijn werkt trouwens ook niet echt bevorderend volgens hem. Dus mochten je ouders... Nou ja, vul het zelf maar in.
Beladen onderwerp
Hoewel suïcide een nogal beladen onderwerp is, weet Kerkhof zijn verhaal op een luchtige manier over te brengen. Ook worden er veel interessante feiten en cijfers gegeven. Wist je bijvoorbeeld dat van alle beroepsgroepen de anesthesiologen het vaakst suïcide plegen? En wist je dat verhangen of wurgen de meest gebruikte methode is om zelfmoord te plegen? En dat 35 procent van de zelfdoders een afscheidsbrief schrijft en dat in deze brieven bijna altijd hetzelfde geschreven wordt? De informatie kunnen we even laten bezinken tijdens de pauze.
Terug in de collegezaal is het moment aangebroken dat Kerkhof ons suïcidaal gaat maken. Hij legt uit: “Jullie hebben een lied in jullie hoofd en dat gaat er maar niet uit. Wat jullie ook doen, het blijft dreunen. Het is een vervelend liedje. Neem er bijvoorbeeld één van Frans Bauer.”
En jawel hoor, daar klinkt onze Frans al uit de speakers van de collegezaal:
Heb je even voor mij
Maak wat tijd voor me vrij
Ieder uur van de dag
Denk ik steeds aan jouw lach
Alleen jij maakt me blij.
Deze zinnen worden nog zo’n tien keer dit college afgespeeld. Het is om gek van te worden. “Stel je nu eens voor dat je de hele week Frans Bauer in je hoofd hebt”, zegt Kerkhof. “Het lukt je maar niet om dat te stoppen. Hoe harder je probeert er niet aan te denken, hoe luider het nummer klinkt. Als je gaat slapen, dan hoor je Frans Bauer. Je kunt niet slapen vanwege Frans Bauer. Alle nachten hoor je Frans Bauer.”
Ja, dat lijkt me heel erg vervelend.
Kerkhof vervolgt: “De gedachte aan de muziek van Frans Bauer is natuurlijk vreselijk, maar vervang deze repeterende gedachten nu eens door: ‘ik walg van mezelf’, ‘ik ben een totale mislukking’ en ‘er is niemand die van me houdt’. Dit is wat suïcidale mensen meemaken. In hun hoofd is een eindeloze herhaling van dingen aan de gang die lijken op zo’n refrein van Frans Bauer. Je kunt misschien wel begrijpen dat je het leven niet meer ziet zitten wanneer je de hele dag walgt van jezelf.”
Het voorbeeld van Frans Bauer is een pakkende metafoor voor de toestand van mensen die op het punt staan om zelfmoord te plegen. Kerkhof sluit zijn college af met nog één allerlaatste keer die vreselijke tekst van Frans Bauer.
Heb je even voor mij
Maak wat tijd voor me vrij
Ieder uur van de dag
Denk ik steeds aan jouw lach
Alleen jij maakt me blij.
Oké, kill me now, please!