Sterrenkunde: meer dan naar de hemel staren
De onderzoeksgroep Sterrenkunde in Utrecht is opgeheven, maar het is voor studenten Natuur- en Sterrenkunde nog mogelijk om vakken Sterrenkunde te volgen. Facultatief weliswaar, en in sneltreinvaart, want veel tijd is er niet voor.
| Naam college | Inleiding Bouw Ontwikkeling Sterren |
| Studie | Natuur- en Sterrenkunde |
| Niveau, hoeveelstejaarsvak | 1, keuzevak |
| Waar | Minnaert, de Planetenzaal |
| Datum en duur | Donderdag 7 februari, 15:15 – 17:00 |
| Docent | Anton van de Ven |
| Aantal studenten die vak volgen | 65 |
| Aantal aanwezige studenten | Ongeveer 60 |
| Voertaal | Nederlands |
Docent vandaag is Anton van de Ven. Hij geeft tijdens dit college ‘Inleiding Bouw Ontwikkeling Sterren’ les in de geschiedenis van de astronomie (pdf) en hemelmechanica (pdf2) waarin de bewegingen van hemellichamen centraal staan. Normaalgesproken geeft Van de Ven college aan University College Utrecht, maar omdat de UU geen sterrenkundigen meer heeft, geeft hij nu ook dit vak. “De UU kon de ex-Utrechtse sterrenkundigen natuurlijk niet vragen voor deze cursus. Zo zijn ze bij mij uitgekomen.”
Sneltreinvaart
Als ik het college binnenloop, waarschuwt Van de Ven me: “De eerste helft van het college volg je waarschijnlijk wel, maar in de tweede helft kan je beter koffie gaan drinken.” Stellig verzeker ik de docent dat ik natuurlijk van plan ben het hele college te blijven en mijn best ga doen het nog te volgen ook. Het blijkt al snel dat Van de Ven ongelijk heeft gehad: ik kan het eerste deel ook niet volgen…
Want uit dit college blijkt: sterrenkunde is niet uren liggend op je rug naar de hemel turen. Het zijn een heleboel formules en bewijsvoeringen. “Je moet ook onderzoek kunnen doen als het bewolkt is”, aldus Van de Ven, die in een sneltreinvaart door alle berekeningen heenloopt. “Dit snelle tempo komt doordat ze alles van Sterrenkunde in drie vakken willen proppen”, moppert Van de Ven.
Thuiswerk
Van de Ven vertelt over pioniers op het gebied van de astronomie. Tegenwoordig zijn we overtuigd van het heliocentrisch systeem, waarin de planeten om de zon draaien. Galilei ontdekte dit heliocentrisme, onder meer doordat hij observeerde dat Jupiter manen had die om de planeet heen cirkelden. Zijn bevinding dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt van het heelal was, werd hem echter niet in dank afgenomen door de kerk.
Een hoorcollege leent zich regelmatig goed voor passief consumeren: lekker achteroverleunend staren naar een PowerPoint. Niet dit college. Er is weliswaar geen ruimte voor discussie, maar toch lukt het Van de Ven de studenten te betrekken en meer verantwoordelijk te maken voor het college. Zo stelt hij regelmatig vragen en moedigt hij de studenten aan om berekeningen thuis na te rekenen.
Dat de studenten niet alles direct doorzien, is een feit voor Van de Ven. Bij belangrijke termen vraagt hij of de studenten het begrijpen en zo ja (of beter gezegd: als niemand nee zegt), dan gaat hij ervan uit dat die stof geen uitleg meer behoeft. Na dit college weten de studenten aan welke onderdelen ze nog hard moeten werken thuis.
I’m al little planet
Hoewel ik – in tegenstelling tot de studenten om me heen – inhoudelijk al lang aan koffiedrinken toe ben, weet Van de Ven ook mij bij de les te houden. Zijn passie voor het vak en de heldere structuur van het college maken dit een inspirerende bijeenkomst. Grappige verhalen en feitjes maken het college leuk: zo weten we nu niet alleen dat Tycho Brahe een vernuftig astronoom was die zeer nauwkeurige metingen kon verrichten zonder telescoop, maar ook dat hij een eland als huisdier had.
Af en toe gooit Van de Ven een aansprekend voorbeeld door het labyrint van formules. Zo legt hij uit wat een ellips is door een doorgesneden ijsje- een Cornetto - op het bord te tekenen: op het snijvlak is een ellips ontstaan. Ook beeldt hij gaarne dingen uit, zoals de banen die planeten maken door het heelal. In een ellipsvorm loopt hij door het lokaal, wat sneller als hij dichterbij de zogenaamde zon komt en langzamer als hij er verder vanaf is.
Sterrenkunde zonder sterrenkunde
‘Inleiding Bouw Ontwikkeling Sterren’ is een keuzevak. Vreemd, bachelorstudenten Natuur- en Sterrenkunde kunnen dus hun papiertje halen zonder een hemellichaam bestudeerd te hebben. Maar juist omdat het een keuzevak is, zitten er ook scheikundigen en zelfs een student Farmacie in de zaal en dat waardeert Van de Ven: “Sterrenkunde is duidelijk een fascinerend onderwerp en van belang voor allen.” Wat hiermee ook duidelijk is, is dat het verlies van Sterrenkunde nog niet is verwerkt.
Wil je zelf ook een statement maken? Volg dan volgend jaar dit vak; plezier verzekerd én flinke dosis formules!