'African Time' en schietende taxichauffeurs
Een bezoek aan Zuid-Afrika is sinds de afschaffingvan de apartheid in 1994 al net zo politiek correct als het kopenvan de wijn uit dat land. En er zijn genoeg redenen om erheen tegaan. Het land heeft een heerlijk klimaat en veel te bieden op hetgebied van cultuur en geschiedenis. Ook studenten vertrekken steedsvaker zuidwaarts.
Niet alleen toeristen en backpackers weten het land te vinden.Ook in de wetenschappelijke wereld loopt het storm. Erik van denBergh, medewerker van Kairos, een Utrechts advies- eninformatiecentrum over Zuid-Afrika, krijgt regelmatig vragen vanacademici die het land willen bezoeken.
Hij vermoedt dat de grote belangstelling van de laatste jarenhet gevolg is van een inhaalslag sinds het taboe op een bezoek isopgeheven. Ook signaleert hij een verschuiving. "Eerst gingen deprofessoren en de colleges van bestuur, toen volgden de docenten,en nu is het de beurt aan de studenten."
Een van de studenten die aanklopten bij Van den Bergh is Judithde Witte, vijfdejaars Algemene Letteren. De Witte keerde infebruari terug van een verblijf van zes maanden in Zuid-Afrika.Vanaf het begin van haar studie wist ze dat ze naar het buitenlandwilde. Toen ze het studiepad Literatuur en Cultuur in Zuid-Afrikaging volgen, stond meteen vast welk buitenland dat zou worden.
"De eerste tijd was het ontzettend wennen", vertelt De Witte."Ik zat op de UWC, de University of the Western Cape, en verbleefdaar de eerste maand op de campus. De universiteit is van oudsheropgericht voor kleurlingen, en ligt behoorlijk afgelegen. Omdat hetopenbaar vervoer niet veilig is, ben je er bijna van debuitenwereld afgesloten. Soms organiseren de bewoners van de campuseen meeting, maar daar houdt het ook wel mee op."
"Op de universiteit zitten nu nog steeds vooral zwarten enkleurlingen. Als een van de weinige blanken werd ik onwijsaangegaapt." Ook moest de Utrechtse wennen aan de typischearchitectuur op de campus. "De woningen op de campus zijn netbetonnen bunkers met overal tralies en hekken. We zaten met z'nachttienen op een gang, het was er niet zo hygiënisch en heteten was niet echt lekker."
Er zijn nog twee andere universiteiten in de West-Kaap. Diewarenoorspronkelijk voor blanken, zijn veel rijker en hebben beterefaciliteiten. Maar De Witte is blij dat ze naar UWC is gegaan."Daar merk je pas goed hoe die maatschappij in elkaar zit. Je komtin aanraking met de andere kant van het apartheidssysteem."
Wel besloot ze na een maand een eigen kamer te zoeken inKaapstad. Ze kwam terecht in een wijk met allemaal studenten enkunstenaars. "Heel gezellig. Je kon er 's avonds gewoon overstraat, naar de film, uit eten, naar de kroeg. De tijd op de campuswas achteraf gezien de meest indrukwekkende, maar dit was tochleuker."
Het was geen toeval dat De Witte op de UWC terecht kwam. Vantevoren had zij contact met Van den Bergh over haar onderzoek naarhet taalbeleid van de drie universiteiten in de provincie WestKaap. Samen met hem kwam ze tot de conclusie dat de EducationPolicy Unit op die universiteit voor haar een goede keuze zouzijn.
Onvoorbereid
Volgens Van den Bergh is het belangrijk dat mensen energiebesteden aan de voorbereiding van hun reis. "Het is een heel anderland, een heel andere cultuur en er zijn goede en minder goedeorganisaties waar je terecht kunt komen." Om in de behoefte aaninformatie te voorzien geeft Kairos een brochure uit over studie enstage in Zuid-Afrika. In de folder staan belangrijkewetenswaardigheden over het land.
Van den Bergh vindt het verbazingwekkend hoe onvoorbereidsommige studenten vertrekken. "Ze hebben geen idee hoe anders hetdaar is, ze gaan met zo'n Nederlandse geest op stap. Het openbaarvervoer is bijvoorbeeld heel anders dan in Nederland. Geweld isgangbaar, je moet goed weten wat je wel en niet kunt doen."
De Witte kan erover meepraten. "De eerste zes weken dacht ik:'ik zou hier nooit kunnen leven', ik voelde me zo onvrij. Je bentde hele tijd op je hoede. Je moet alles op slot doen en sommigedingen kun je gewoon niet doen, bijvoorbeeld naar bepaalde wijkengaan. Maar na die begintijd raakte ik er aan gewend, en voelde ikme eigenlijk net zo vrij als hier in Nederland."
"Eigenlijk heb ik maar van één buitenlandse studentegehoord dat ze was overvallen. Dat valt best mee, voor een periodevan een half jaar." Zelf was De Witte getuige van een schietpartijtussen rivaliserende taxichauffeurs. "Ik hoorde een paar hardeknallen, en zag vervolgens mensen uit de auto rollen. Ze warenbehoorlijk overstuur. Later bedacht ik me dat ze uit de autovluchtten omdat de chauffeur aan het schieten was. Even verderopstonden drie aan flarden geschoten busjes. Dan schrik je toch weleven."
Ook het verschil in aanpak van het onderwijs en begeleiding vielDe Witteop. "Je moet wel redelijk zelfstandig zijn, als je daarheen gaat. Het aantal studenten per docent is veel groter. Je moetdus niet verwachten dat ze alles voor je regelen. Ik kreeg een paarnamen van mensen die ik om mee te beginnen kon interviewen. De restmoest ik zelf organiseren."
"En dan kwam het dus wel eens voor dat iemand een paar uur telaat op een afspraak kwam, of gewoon helemaal niet. Wat dat betreftgaat het allemaal veel relaxter daar, 'Geniet de dag', is eenuitdrukking, maar wij, de buitenlandse studenten, noemden het ookwel African Time. Overigens zijn er ook organisaties die wel heelstipt en goed georganiseerd zijn, zoals die Unit waar ik zat."
De Witte organiseerde en financierde haar reis helemaal zelf."Ik had gespaard en eigenlijk wist ik niet zo goed hoe ik aan eenbeurs kon komen. Toen ik eenmaal terug was, hoorde ik pas over eenaantal mogelijkheden voor financiële ondersteuning. Bij BureauBuitenland ben ik voor mijn vertrek wel langs geweest, maar diekonden niet veel voor me doen."
Vermoedelijk gaat dat in de toekomst veranderen. BureauBuitenland en de faculteit Letteren namen het initiatief om eenexpertise-centrum op te richten over Zuidelijk Afrika. Doel van hetcentrum is ondermeer om de kennis te bundelen die er op deverschillende faculteiten is over Zuid-Afrika.
Margreet de Lange, coördinator van het centrum, vertelt datzij bezig is met het opzetten van een database. Maar zij wil zichook nadrukkelijk richten op studenten. Ze is bijvoorbeeld van planom nog voor de zomer een bijeenkomst te houden voor studenten vanalle faculteiten die interesse hebben in een reis naarZuid-Afrika.
Voor De Witte zit het er allemaal al op. Wat rest is afstuderen,met behulp van de informatie die zij verzamelde tijdens haar bezoekaan Zuid-Afrika. En de eerste oogst is al binnen: voor haar verslagkreeg ze een achteneenhalf. Niet alleen daarom is ze blij dat zegegaan is: "Het was fantastisch. Ik hoop dat ik ooit weer zo'n kanskrijg."
Hanneke Slotboom en Jurgen Swart
Informatie-adressen:
Kairos
Pauwstraat 7
3512 TG Utrecht
tel: 030-2319714
e-mail: _ HYPERLINK mailto:Kairos@knoware.nl__Kairos@knoware.nl_
Expertisecentrum Zuidelijk Afrika
Pauwstraat 7
3512 TG Utrecht
tel: 030-2369828
e-mail: _ HYPERLINK mailto:Margreet.delange@Let.UU.Nl__Margreet.delange@Let.UU.Nl_