Alle studenten zijn elitair

Om het oude PvdA-adagium 'onderwijs voor velen' wordt inmiddels meesmuilend gegniffeld. De opkomst van economische reuzen als India en China maakt dat het hoger onderwijs van Europa, inclusief Nederland, ingrijpend moet vernieuwen, wil het de concurrentieslag nog kunnen bijbenen. De daartoe noodzakelijke kenniseconomie vraagt om een nieuwe elite; het idee van gelijkheid in het hoger onderwijs moet op de helling. Vrij baan dus voor excellent onderzoek, voor selectie voor de poort, voor honoursprogramma's en voor topmasters. Aldus de stelling van Vrij Nederland.

Vrijwel alle sprekers leken het met die stelling grosso modo eens te zijn, mits althans uitgegaan wordt van een definiering van het begrip elite in termen van excellentie en differentiatie. Aldus bijvoorbeeld het jongste lid van de Tweede Kamer, de PvdA'er Martijn van Dam. 'Iedereen die naar het hoger onderwijs gaat behoort tot de elite, maar daarbinnen kun je nog differentieren. De een zal meer praktisch willen excelleren, een ander theoretisch. Waar het om gaat is dat er in het hoger onderwijs voldoende diversiteit in programma's is om iedereen aan zijn of haar trekken te laten komen.'

Van Dam kreeg na de pauze bijval van zijn partijgenoot, voormalig staatssecretaris van cultuur, Rick van der Ploeg. Volgens Van der Ploeg is die diversiteit niet alleen een kwestie van aanbod, maar ook van vraag. 'Tachtig procent van de studenten gaat naar de universiteit om de hoek, ook als die niet het beste te bieden heeft. Dat zou moeten veranderen. Er moet concurrentie tussen de instellingen komen. Een beginnetje daarmee is gemaakt. Waar Rotterdam ooit het walhalla voor een vak als economie was en Tilburg een dwerg, zijn die rollen inmiddels omgedraaid. De Rotterdamse economie is tot een bedroevend niveau verschrompeld en Tilburg is the place to be. Dat moeten we in Nederland meer krijgen. En studenten moeten zich van die kwaliteitsverschillen in hun keuzes bewust worden.'

De visie van de staatssecretaris voor nog enkele weken, de VVD'er Mark Rutte, bleek erg dicht in de buurt te komen van die van zijn PvdA-gespekspartner Van der Ploeg. 'We organiseren niet zelf rankings, maar willen het wel mogelijk maken om dit middel in te zetten zodat universiteiten met elkaar de concurrentie kunnen aangaan', gaf hij als voorbeeld. 'Waarbij het dus niet gaat om vierkleurendruk-folders over hoe goed zo'n universiteit wel niet is, maar daadwerkelijk om onderwijskwaliteit. Daarop moeten de instellingen ook hun studenten gaan aanspreken. Het kan niet langer zo zijn dat een student aan een fulltime opleiding slechts twintig uur studeren spendeert.'

Van der Ploeg: 'De goede student die elke universiteit graag in huis heeft of haalt, is niet per se de slimste student, maar wel de student die de ambitie heeft om over pakweg drie jaar veel meer te weten en te kunnen dan-ie nu doet. Misschien is dat wel de nieuwe elite.'

AH