Belangenverstrengeling dreigt aan universiteiten

Dat concludeert NRC Handelsblad op grond van eigen onderzoek. De krant heeft uitgezocht bij welke bedrijven de toezichthouders van universiteiten betrokken zijn. De Rabobank blijkt koploper: maar liefst acht toezichthouders aan acht verschillende universiteiten hebben of hadden banden met deze bank.

De krant geeft een aantal voorbeelden van beslissingen die nogal gunstig voor de bedrijven uitpakten. Zo hebben de Rijksuniversiteit Groningen en de Gasunie samen het Energy Delta Institute opgericht, een onderzoekscentrum en business school op het gebied van kennis over aardgas. De voorzitter van de Groningse raad van toezicht was voorheen de baas van de Gasunie. Kon de raad eigenlijk wel zuiver oordelen over de oprichting van het instituut, vraagt NRC Handelsblad zich af.

Ook wordt de aandacht gevestigd op het samenvallen van de ict-overeenkomst van de UU met Cap Gemini en het aantreden van prof.dr. Van Egten, vice-president bij Cap Gemini als lid van de Utrechtse raad van toezicht.

De raad van toezicht hoort in principe alleen oog te hebben voor de belangen van de universiteit. Hij vervult een belangrijke controlerende rol, vooral nu de overheid steeds verder terugtreedt. De raad keurt bijvoorbeeld de begroting goed, benoemt en ontslaat de universiteitsbestuurders en geeft zijn fiat aan grote investeringen en samenwerkingsprojecten.

Universiteitenvereniging VSNU ziet geen problemen. “Een raad van toezicht heeft geen invloed op het onderwijs en onderzoek”, zegt een woordvoerder. “Ik zie in het artikel helemaal geen bewijzen voor misstanden. Wij hebben zelf ook geen signalen gekregen dat er dingen fout gaan. Het ministerie van OCW benoemt uiteindelijk de raden van toezicht, dus die kan in zulke gevallen ingrijpen.”

Het ministerie erkent het gevaar van belangenconflicten in raden van toezicht. In vier gevallen heeft het (her)benoemingen van raadsleden geweigerd. Eenmaal dreigde er belangenverstrengeling, toen de Universiteit van Amsterdam ABN-Amro-bestuurder Joost Kuiper voordroeg: ABN-Amro is huisbankier van de universiteit.

In reactie op het artikel bevestigt woordvoerder Fennema van OCW dat ondernemers een grote rol spelen in universitaire raden van toezicht. “Op zich is dat niet erg. Het was ook de bedoeling om de universiteiten steviger in de samenleving te verankeren. Wel moet er natuurlijk voor worden gewaakt dat leden van de raden van toezicht geen andere functies hebben die te dicht bij de universiteit liggen. Dat was bij de ABN-Amro-bestuurder inderdaad het geval.”

Fennema bewijfelt of het wenselijk en mogelijk is om in de nieuwe wet op het hoger onderwijs een regel te maken voor dit soort kwesties. “Is zo’n regel te streng, dan sluit je te veel capabele mensen uit, en is die te ruim, dan mag alles. We zullen het als ministerie per geval moeten beoordelen.”

HOP/XB