'Binnen twee dagen had ik een aanbieding. Ik viel zowat vanmijn stoel'

Het dreigende vertrek van een toponderzoeker naarYale omzetten in een lucratieve overeenkomst met die prestigieuzeAmerikaanse universiteit. Dat was de wonderbaarlijke krachttoer dierector-magnificus Voorma eind vorig jaar verrichtte. Weliswaarvertrekt prof.dr. Berend Olivier kort na Pasen voor twee jaar naarNew Haven. Maar dankzij de slagvaardigheid van de rector en vandecaan Bult van Farmacie kreeg de hoogleraar Farmacologie ook eenUtrechtse leerstoel en keert hij in 2001 naar de Domstad terug.Verslag van een paar hectische dagen.

Berend Olivier (50) is er nog steeds verbaasd over."Ongelofelijk zo snel als de universiteit in november heeftgereageerd. Een kant-en-klaar aanbod om in Utrecht hoogleraar teworden nog geen twee dagen nadat ik had aangekondigd naar Yale tezullen vertrekken. Dat had ik nooit verwacht. Dat ik mijn loopbaanstraks in Utrecht voortzet, is voor een niet onbelangrijk deel aanAuke Bult en Harry Voorma te danken."

Het is oktober 1998 als Olivier een telefoontje krijgt uit NewHaven. Wetenschappers van Yale hebben vergevorderde plannen vooreen biotechnologiebedrijf dat op 1 april moet gaan draaien en menis nu op zoek naar een vice-president research die kan helpen datbedrijf op poten te zetten. Of Olivier geïnteresserd is. Naasthet vice-presidentschap wordt hem een aanstelling als fullprofessor psychiatrie aan de Yale-universiteit in het vooruitzichtgesteld, een aanbod dat zo mogelijk nog verleidelijker is dan hetaantrekkelijke salaris dat hem wordt geboden.

Wetenschap

Olivier: "Het was in alle opzichten een fantastisch aanbod. Hetbedrijf, Psychogenics, zou zich gaan bezighouden met hetontwikkelen van diermodellen waarmee geneesmiddelen tegenaandoeningen zoals angst, depressiviteit en stress kunnen wordengetest, precies het gebied waarop ik hier ook werk. En ik zouhoogleraar worden aan een van Amerika's topuniversiteiten. Dat isvoor veel wetenschappers echt een droom. Dus u kunt zichvoorstellen hoe enthousiast ik was."

Dat enthousiasme wordt nog versterkt doordat het aanbod precieskomt op een moment waarop Olivier zoekt naar mogelijkheden om zijnloopbaan in een meer wetenschappelijke richting voort te zetten.Weliswaar heeft hijin 1992 van zijn werkgever, hetchemisch-farmaceutische concern Solvay, toestemming gekregen om metbehoud van salaris deeltijdhoogleraar in Utrecht te worden. Datneemt niet weg dat zijn functie als Hoofd research van het centralezenuwstelsel bij Solvay hem de laatste jaren steeds minder kanboeien.

"Net als bij veel andere bedrijven krijgt ook bij Solvay detechnologie meer en meer de overhand. De fundamentele research komtonder druk te staan en ik ben teveel wetenschapper om me daar opden duur prettig bij te voelen. Dat ik zeven jaar geleden een dagin de week hoogleraar werd bood wel enig soelaas, maar eigenlijkhad ik al jaren geleden besloten om zodra er zich een kansvoordeed, volledig voor de wetenschap te kiezen. Ik heb daar ookmet de faculteit Farmacie over gesproken, en ik had de toezeggingdat ik zodra er een plaats zou vrijkomen, fulltime hoogleraar konworden. Maar dat was pas over een kleine vijf jaar het geval en datvond ik wel erg ver weg."

Het telefoontje uit Amerika komt dus als een geschenk uit dehemel en nadat Olivier in een 'sollcitatieprocedure' bij Yalegrondig 'door de molen' is gegaan, komt er een aanbieding die naarzijn zeggen "zo goed is dat ik onmiddellijk 'ja' had moetenzeggen." Maar zijn gevoel zegt hem dat hij dat niet kan makenzonder eerst Farmaciedecaan Bult in te lichten. "Ik ben hier inUtrecht altijd heel goed behandeld en ik vond dat hij het recht hadom te weten wat er aan de hand was. Het voelde toch een beetjealsof ik ze in de steek liet. Bult schrok toen ik hem vertelde hoede vork in de steel zat, en vroeg meteen: 'Wat moeten we doen om jete houden?'

"Die vraag zette mij aan het denken. Als ik zou gaan, zou datvoor de rest van mijn loopbaan zijn, en hoe goed het aanbod uitAmerika ook was, ik vond het wel heel wat dat ik mijn oudstekinderen hier in Nederland achter zou moeten laten. Als ik nu eenskans had om in Nederland hoogleraar te worden, dan was dat hetoverwegen waard. Maar dan moest het aanbod wel heel aantrekkelijkzijn. Dus zei ik tegen Bult: Ik blijf hier mits je zorgt voor eenaanstelling als hoogleraar B in de hoogste salarisschaal en eenbenoeming in 1999. En ik moet het snel weten. Ik dacht: dat lukteen Nederlandse universiteit natuurlijk nooit. Maar Bult nam meteencontact op met rector Voorma en twee dagen later had ik eenaanbieding binnen waarin alles waarom ik gevraagd had wasingewilligd. En dat voor zo'n bureaucratische organisatie als deuniversiteit. Ik viel zowat van mijn stoel."

Gezin

Na deze bliksemactie kiest Olivier alsnog voorUtrecht, tot grootverdriet van zijn Amerikaanse contacten. Maar in de besteAmerikaanse traditie krijgt het verhaal een paar dagen later ookvoor Yale een happy end. "Eerst probeerden ze me over te halen meteen hoger salaris, maar ik had al eerder duidelijk gemaakt dat hetme daar niet in eerste instantie om ging. Toen vroegen ze of ik danmisschien niet voor twee jaar wilde komen. Dan zou ik daarna naarUtrecht kunnen teruggaan en tegelijkertijd als adviseur aan hetbedrijf verbonden kunnen blijven. Bovendien zou ik na die twee jaarook hoogleraar in Yale kunnen blijven.

Dat was natuurlijk een fantastisch aanbod waar ook de faculteitFarmacie wel oren naar had. Uiteindelijk beschikken maar weinigNederlandse faculteiten over een hoogleraar met een aanstelling bijYale. Hoe je het ook wendt of keert, zoiets geeft een faculteitprestige. Daar komt bij dat zo'n dubbele aanstelling enormemogelijkheden biedt voor samenwerking tussen Utrecht en Yale. Entenslotte speelt Psychogenics, dat in Amerika wil uitgroeien toteen bedrijf met ongeveer 150 werknemers, nu al met de gedachte omstraks een filiaal in Europa te openen. En wat ligt dan meer voorde hand dan een vestiging in Utrecht?"

En zo vertrekt Olivier volgende week naar de VS met de afspraakdat hij leiding blijft geven aan zijn Utrechtse groep en dat hijvoor dat doel vier maal per jaar een week naar het Wentgebouw komt."Het is vreemd gelopen", geeft hij toe. "Dat ik hier over twee jaarterugkom, is deels te danken aan de snelle reactie van de Utrechtseuniversiteit. Maar in feite heeft zoiets toevalligs als desamenstelling van mijn gezin ook een grote rol gespeeld. Als ikgeen familie had gehad, dan had ik op het eerste aanbod 'ja'gezegd. Dan had ik straks definitief in Amerika gezeten. Terwijl deoplossing die nu uit de bus is gekomen, echt in alle opzichten demeest ideale is."

Erik Hardeman

Psychogenics

Doel van het bedrijf waaraan Olivier de komende twee jaarleiding gaat geven, is het ontwikkelen van kennis over genetischeafwijkingen die samenhangen met aandoeningen van het centraalzenuwstelsel. Voor dat doel zal worden geëxperimenteerd metgenetisch gemanipuleerde muizen. Gestreefd wordt naar hetaanbrengen van zodanige genetische veranderingen in het centralezenuwstelsel dat de dieren een psychiatrische of neurologischeaandoening, zoals depressiviteit of stress ontwikkelen.

Van elke aangebrachte mutatie zal een uitgebreide beschrijvingworden gemaakt over zowel het gedrag van de betrokken muizen alsover de fysiologische en hormonale effecten van de genetischeverandering.Uiteindelijk doel van deze inventarisatie is omfarmaceutische bedrijven de kans te geven om tegen betaling nieuwontwikkelde stoffen op de muizen uit te testen. Door in zo'nzogeheten diermodel te meten wat voor effecten verschillendestoffen hebben op de diverse parameters, moet duidelijk worden inhoeverre zij geschikt zijn als mogelijk nieuw geneesmiddel tegen debetreffende aandoening.