Conferentie over de doorwerking van de oorlog in Vietnam in West-Europa

Conferentie over de doorwerking van de oorlog in Vietnam inWest-Europa

Door Oliver Stone en Rambo heeft 'Vietnam' mythischevormen aangenomen. Maar voor de protestgeneratie van de jarenzestig was de Amerikaanse inmenging in Azi het bewijs van westersearrogantie en onderdrukking. Hoogleraar Duco Hellema (50), een vande organisatoren van een deze week te Utrecht te houden conferentieover 'West-Europa en de oorlog in Vietnam', blikt terug.

"Vervreemding, dat was het beeld dat velen in die tijd van degebeurtenissen in Vietnam hadden. Aan de ene kant de Amerikanen methun technologische overmacht en hun B52-vliegtuigen encomputergestuurde bombardementen, maar ook met soldaten die onderde drugs zaten. En aan de andere kant die Vietnamezen op hunfietsjes beladen met munitie. De grote technologisch superieuremogendheid die de strijd aanbond met een arm Aziatisch land, datmaakte grote indruk."

En leidde tot verzet ...

"Ja. Onze generatie was opgegroeid in een tijd waarin de KoudeOorlog allesbepalend was. Het westen was het goede democratischesysteem, de Sovjet-Unie de slechte communistische dictatuur. Nubleek plots dat Amerika in staat was tot vreselijke en immoreledingen. Voor het eerst werden er grote vraagtekens gezet bij hetgelijk van de Verenigde Staten. Tegelijkertijd werd voeding gegevenaan een toch al sluimerend generatieconflict. Ouders hadden grotemoeite met de anti-Amerikaanse houding van hun kinderen. Zij warenimmers bevrijd door de Amerikanen."

Hoe uitte dat 'vraagtekens zetten' zich?

"Demonstraties bij ambassades en consulaten, actiecomite's en dezogeheten 'teach inns', grote openbare meetings waar op chaotischemaar levendige wijze werd gedebatteerd. En er kwamen collectes.Typisch Nederlands wellicht, die charitatieve inzamelwoede. Degekste dingen gingen naar Vietnam: brillen, fietsen. Er werdenzelfs truien gebreid.

"Jongeren, vooral studenten, hadden een belangrijke bijdrage inde acties. Toch is het onjuist te spreken van louter eenjongerenbeweging. De eerste actievoerders waren ouderen die beginjaren zestig ook al de Nederlandse politiek ten opzichte van NieuwGuinea aan de kaak hadden gesteld."

De jongeren radicaliseerden ...

"Ja, de CPN groeide en ook de PSP en de PvdA hadden een groteaantrekkingskracht. Ondanks de verschrikkingen van hetSovjet-bewind voelden steeds meer mensen zich op de een of andereingewikkelde manier aangetrokken tot het communistische ofsocialistische alternatief voor het westers kapitalisme.

"Het merkwaardige is dat deze tendens in Nederland pas laat vaninvloed werd op de samenstelling en standpunten van de regering.Terwijl in Duitsland de SPD en Willy Brandt allang aan de machtwaren, zat hier nog steeds een centrum-rechtse regering. Deuitlatingen van de Nederlandse regering over Vietnam waren dan ookzeer behoudend. Daar kwam pas een einde aan toen de conservatieveminister van Buitenlandse Zaken Luns in 1971 vertrok. Pas in 1973werd onder leiding van Den Uyl een centrum-links kabinet inNederland geformeerd."

Begin jaren zeventig werd het protest tegen de oorlogbreder gedragen?

"Ja. In 1972 vonden de beruchte kerstbombardementen op Hanoi enHaifong plaats. Die leidden hier tot grote verontwaardiging.Kerstmis betekende in het christelijke Nederland nog steeds vredeop aarde. In januari 1973 vond toen in Utrecht de grote landelijkedemonstratie tegen de oorlog in Vietnam plaats. Alle politiekepartijen, behalve de VVD, namen deel. Voor het eerst liepen helegezinnen mee in een demonstratie, iets wat we later alleen bij hetprotest tegen de kruisraketten hebben gezien."

Heeft u nu een romantisch beeld van dieperiode?

"Dat gecollecteer en gedemonstreer had natuurlijk wel wat. Wijstaan aan de kant van dat strijdende volk dat ondanks debommenregens en het technisch overwicht van de tegenstanderstandhoudt, zo was de gedachte. Maar die romantiek was er na heteinde van de oorlog snel vanaf."

Wanneer kwam de teleurstelling?

"Toen de Amerikanen besloten hun soldaten terug te trekken werdVietnam steeds minder een issue in Nederland. Nadat Zuid-Vietnam in1975 door het noorden onder de voet was gelopen en in 1976 dehereniging had plaatsgevonden, bleek Vietnam bovendien helemaalgeen socialistisch paradijs. Het werd een harde repressieve staat,waar dingen gebeurden die wij toch identificeerden met deSovjet-Unie. Weliswaar niet in die mate, maar mooi was het erniet.

"De pendule sloeg eind jaren zeventig helemaal terug als gevolgvan het Russische optreden in Afghanistan en even later de Poolsecrisis. Voor een heleboel mensen van mijn generatie was diezogenoemde Tweede Koude Oorlog een grote teleurstelling. Al dieprotesten zijn eigenlijk vervlogen. Maar het beeld van de VerenigdeStaten als ideale, vredelievende, democratie was voorgoedbeschadigd."

En de Amerikanen bleven zitten met eentrauma...

"Wat wil je? Ze waren in een guerrilla-oorlog gezogen die zeniet konden winnen. Daarbij kregen de Verenigde Staten te maken metinterne oppositie en met problemen als de drugverslaving van veleoud-soldaten. Dit wilde men nooit meer meemaken. Vietnam heeft nogsteeds grote invloed op het Amerikaanse buitenlandse beleid. Toenin Somalie die Amerikaanse soldaat door de straten werd gesleept,kwam dat trauma weer even in volle hevigheid boven. Ze voerenliever een luchtoorlog zoals in Irak en Servie dan dat ze zichopnieuw in een wespennest als Vietnam begeven."

Welk beeld hebben uw studenten van dieoorlog?

"Voor velen is het toch een soort mythisch verhaal geworden. Datkomt voor een groot deel door popmuziek en films. In de kritischeOliver Stone-films wordt ondermeer het beeld geschetst van jongeAmerikanen van wie de jeugdillusies aan flarden werden geschoten.Zij kregen bij terugkomst, temidden van alle protesten, ook bijlange na niet de heldenontvangst die de veteranen van de TweedeWereldoorlog hadden gekregen. Die scenes blijven de mythe voeden.Maar hetzelfde geldt voor de Rambo-films waarin tijdens eenimaginaire wraakoefening de vermiste krijgsgevangenen weer wordenteruggevonden. Die invloed van Vietnam in de pop-uitingen is grootgeweest en nog steeds herkenbaar. Veel van mijn studenten zullenbij de klanken van 'This is the end' van de The Doors een scene uit'Apocalyps Now' voor ogen krijgen."

Die studenten hebben zich nooit zo geengageerd als u indie tijd...

"Nee. Ik mis dat engagement wel eens. Sommige studenten zeggendat ze goede redenen hebben om niet te geloven in datsocialistische paradijs. En ze hebben gelijk. Maar in die situatievan twee rivaliserende Koude Oorlog-blokken was onze twijfel aanhet Amerikaanse gelijk terecht. Toch denk ik dat wanneer de huidigegeneratie in een vergelijkbare situatie terechtkomt ze ook zalprotesteren. Maar het is opvallend dat de bombardementen op Servienooit tot hele grote twijfel hebben geleid."

Xander Bronkhorst

De conferentie 'West-Europa en de oorlog inVietnam' vindt vrijdag en zaterdag vanaf 9.30u plaats aan de Drift21. Het Instituut voor Geschiedenis van de letterenfaculteit is eenvan de vijf organiserende partijen. Men kan zich nog bij de inganginschrijven. Voor studenten is korting mogelijk