De geheimen van een 'dragend' geluid

Wat maakt iemand 'een goede trompettist'? Kennersmenen dat een muzikant een 'dragend' geluid dient te fabriceren omhet publiek te kunnen behagen. Waardoor zo'n geluid wordtgekenmerkt weten ze echter niet. Natuurkundestudent Bart Neuvel,zelf fanatiek trompetspeler, testte in het kader van zijnafstudeeronderzoek deze week in Muziekcentrum Vredenburg het geluidvan 38 collega's.

"Dit is voor een muzikant behoorlijk confronterend", lacht Harmvan Oss. De Amsterdammer heeft zojuist in een lege en muisstillezaal van het Muziekcentrum enkele noten ten gehore gebracht. Hetdoor Van Oss geproduceerde geluid is door Bart Neuvel via demicrofoons die achter elkaar in het gangpad staan opgesteld op tapevastgelegd. Een monitor schuin voor de proefpersoon laat de tellerzien van een volumemeter die aan de eerste microfoon isbevestigd.

Onder het goedkeurend oog van stagebegeleider prof. dr. Erkelensvan de afdeling Fysica van de Mens legt Neuvel uit dat hij -alzoekende naar een leuke combinatie van studie en hobby-belangstelling kreeg voor de vraag welke spieren de trompettistgebruikt bij het bespelen van zijn instrument. Hij wilde vooralweten welke bewegingen en welke ademhalingen leiden tot dat zogewenste 'projecterende' oftewel 'dragende' geluid. "In de eerstefase van mijn onderzoek heb ik onder meer video-opnamen gemaakt vanmijn buik terwijl ik trompet speelde", vertelt de studentnatuurkunde. "Ik was ook van plan metingen te doen met sensoren opmijn lichaam, maar dat bleek te moeilijk."

Buiten de vaststelling dat het heel lastig was de gewenstemetingen uit te voeren stuitte Neuvel op een nog groter probleem.Niemand kon hem vertellen wat een 'dragend' geluid inhield. Wanneerhij daar vakbroeders naar vroeg dan was het antwoord steevastdoorspekt met vage termen als 'dof', 'hol' of 'helder'. "Ik moesteen stap terugzetten", vertelt Neuvel. "In het akoestisch onderzoekwaar ik nu mee bezig ben probeer ik een standaard aan te leggenvoor de dracht van het geluid."

Door de tonen op verschillende afstanden van de proefpersonen opte vangen en de gegevens te verwerken met behulp van de computerwil Neuvel een methode ontwikkelen om de reikwijdte van het geluidte omschrijven. Ter illustratie tekent hij een grafiekje met deeenheden afstand en geluidssterkte op de twee assen. Ook deboventonen in het trompetgeluid worden geregistreerd. Deze zoudenvan invloed zijn op de dracht van de geluidsgolven. De golvenreiken verder naarmate er meerboventonen zijn, is de voorlopigehypothese van Neuvel.

Een jaar lang is Neuvel bezig geweest met de voorbereidingenvoor de onderzoeken die hij afgelopen week verrichtte. In eersteinstantie moest hij op zoek naar apparatuur die voor dezeexperimenten gebruikt kon worden. Hoe alles werkte moest hij toennog uitpluizen. Verder ging er behoorlijk wat tijd zitten in hetschrijven van computerprogramma's waarmee de verkregen gegevensgeanalyseerd zouden kunnen worden.

Het verzamelen van proefpersonen en het vinden van een geschiktelocatie waren de laatste stappen. Door briefjes en posters op tehangen bij culturele instellingen en rond te vragen in demuziekwereld kwam hij uiteindelijk aan het gewenste aantaltrompettisten. Het huren van een goede ruimte voor het onderzoekwas evenmin een gemakkelijke opgave. "Ik heb allerlei studio'sopgebeld, maar die waren meestal te klein", vertelt de student. "Desporthallen die ik benaderde hadden weer teveel galm." Uiteindelijkbleek een concertzaal een goed compromis en kon hij op uitnodigingvan een enthousiaste directie terecht in Vredenburg.

Neuvel denkt dat zijn inspanningen op de lange termijntrompetspelers kunnen helpen 'een betere trompettist' te worden."Wanneer je kunt omschrijven wat een 'dragend' geluid is en welkeboventonen daarbij van belang zijn, dan weten trompettisten naarwelk resultaat ze op zoek zijn. Toch zal dan nog steeds onderzoekmoeten worden verricht naar fysiologische aspecten zoals de houdingvan de tong, keel, enzovoort, om muzikanten te leren dat geluiddaadwerkelijk voort te brengen."

Xander Bronkhorst

Gedurende drie dagen wordt de ene na de andere trompetist opband opgenomen.