De kerken moeten het verhaal van Thecla serieus nemen

Op 17 juni van dit jaar gaf de Southern Baptist Convention, hetgrootste protestantse kerkgenootschap in de Verenigde Staten, eenverklaring uit over de rol van de vrouw binnen het huwelijk. Kernvan die op de Bijbel gebaseerde boodschap was, dat vrouwen zich involle overtuiging dienen te onderwerpen aan het leiderschap van hunechtgenoot. Een voorbeeld van het soort Bijbelteksten waarop dezuidelijke Baptisten en andere kerkgenootschappen zich beroepen isde Eerste Brief van Petrus aan de christenen in Klein-Azië. Indie brief - een van de boeken van het Nieuwe Testament - wordtvrouwen gemaand even gehoorzaam en onderdanig aan hun 'heer' tezijn als Sara dat was aan Abraham.

Al zo'n twintig jaar proberen feministische theologen de kerkenduidelijk te maken dat dit soort Bijbelteksten een zeer eenzijdigbeeld schetst van de positie die vrouwen in de begintijd van hetChristendom innamen. In tal van zogeheten apocriefe teksten, diedoor latere kerkelijke autoriteiten uit de Bijbel zijn geweerd, isjuist sprake van vrouwen die wel degelijk voor zichzelf opkomen endie soms ook luidkeels protesteren tegen de mannelijkeoverheersing. Kerken die uitspraken doen over de positie vanvrouwen en die zich daarbij baseren op de Bijbel, zouden ook ditsoort teksten in hun overweging moeten betrekken, vindt promovendaMagda Misset-Van der Weg.

Op donderdag 19 november promoveert de gewezen medewerkster vanBuitenlandse Zaken, die pas op haar 36e aan de theologie-studiebegon, op een van die apocriefe teksten, de zogeheten Acta Thecla.Misset zorgde niet alleen voor een nieuwe vertaling uit het Grieksvan de in de eerste eeuwen van onze jaartelling mateloos populairelegende over de bekering en het martelaarschap van de later heiligverklaarde Thecla. Zij maakt in het proefschrift 'Sara en Thecla'ook duidelijk dat de rol die vrouwen in de legende spelenwaarschijnlijk meer recht doet aan de feitelijke situatie in dietijd dan de zeer conservatieve opvatting die de (mannelijke)schrijver van de Brief van Petrus er op na houdt.

Dat de toon in die Brief zo braaf en behoudend is, komt volgensMissetdan ook niet omdat zij de feitelijke stand van zaken wilbeschrijven, maar omdat zij met een zeer bepaald doel is verstuurd.In de roerige eerste eeuwen van onze jaartelling werden Christenenin de Romeinse wereld, en dus ook in Klein-Azië, namelijk metveel wantrouwen bejegend. Dat gold zeker in situaties waaringetrouwde vrouwen tegen de zin van hun man tot het nieuwe geloofovergingen. De acceptatie van de christelijke gemeenten stond ofviel in die omstandigheden met de mate waarin de bekeerde vrouwenzich bleven conformeren aan de heersende huwelijksnormen. Vandaarde oproep van de briefschrijver aan vrouwen om het goede voorbeeldvan Sara te volgen.

Alleen al het feit dat zo'n brief nodig was, maakt duidelijk datlang niet alle vrouwen zich in de praktijk zo makkelijk wenstenneer te leggen bij de bestaande verhoudingen, stelt Misset, ietswat bevestigd wordt door het gedrag van de vrouwen in de ActaThecla. Maar de 'canonieke' status die de Brief geleidelijk kreegals deel van het Nieuwe Testament, en het gelijktijdigverdonkeremanen van de apocriefe verhalen, zorgde ervoor dat dekerken zich alleen op de letterlijke boodschap in de Brief vanPetrus en andere bijbelteksten gingen baseren en dus van vrouwen -soms tot op de dag van vandaag - absolute ondergeschiktheid aan deman eisten.

Om de historische werkelijkheid beter zichtbaar te maken, heeftMisset nu het spannende verhaal van de onafhankelijke en opstandigeThecla vertaald en van commentaar voorzien. En hoewel zij dat inhaar boek niet met zoveel woorden zegt, is haar boodschapduidelijk: Als het om de rol en de positie van vrouwen gaat, zoudende kerken teksten als de Acta Thecla even serieus moeten nemen als'officiële' Bijbelteksten.

"Dat ik dat niet expliciet heb opgeschreven, komt waarschijnlijkomdat het voor mij zo vanzelfsprekend is. Ik vind het ontzettendbelangrijk dat er in de kerk gebruik wordt gemaakt van tekstenwaaraan vrouwen een positieve beeldvorming kunnen ontlenen. Endaarvan is de Acta Thecla echt een prachtig voorbeeld."

Erik Hardeman

Bitter schouwspel! Verderfelijk oordeel!

Hoofdpersoon van de Acta Thecla is de jonge en welgesteldeThecla die op een dag de apostel Paulus in haar woonplaats Iconium,het huidige Konya in Turkije, hoort prediken en daarvan zoondersteboven is dat zij besluit hem voortaan te volgen en daarvoorhaar verloving met een vooraanstaand inwoner van de stad teverbreken. Die 'misdaad' tegen de geldende normen wordt haar nietin dankafgenomen en brengt haar op de brandstapel, waar God haarechter door middel van een wonderbaarlijk krachtige onweersbui vande dood redt.

Thecla trekt dan met Paulus naar Antiochië, waar het dramazich herhaalt. Als Alexander, een vooraanstaand burger, haaraanrandt, verdedigt zij zich zo heftig dat zij opnieuw ter doodwordt veroordeeld, deze keer als slachtoffer van wilde dieren inhet amfitheater. Maar waar Thecla in Iconium nog volstrekt alleenstaat, nemen in Antiochië de vrouwen het zonder reserve voorhaar op.

Al in de rechtszaal joelen zij, onder aanvoering van de rijkeweduwe Tryphania: Een verderfelijk oordeel, een goddeloos oordeel.En de volgende dag in het theater roepen de aanwezige vrouwen: Mogedeze stad vernietigd worden om dit onwettig gedrag. Vernietig onsallen, gouverneur! Bitter schouwspel! Verderfelijk oordeel!

De solidariteit strekt zich zelfs uit tot het dierenrijk.

En leeuwen en beren werden naar haar toe

gedreven. En een woeste leeuwin die op

haar af rende, ging aan haar voeten liggen.

De menigte vrouwen begon heftig te

schreeuwen. ook stormde er een berin op

haar af, maar de leeuwin rende die tegemoet

en verscheurde haar. En een leeuw, die

tegen mensen was afgericht en aan

Alexander toebehoorde, stormde op zijn

beurt op haar af. En de leeuwin

verstrengeld in worsteling met de leeuw,

kwam samen met hem om.

De vrouwen weeklaagden nog luider omdat

nu ook haar hulp, de leeuwin, dood was.

Als de mannen het dan nog niet genoeg vinden, en nieuwe dierende arena injagen, besluiten de vrouwen om op hun geheel eigen,geweldloze manier in te grijpen.

Maar toen andere woestere wilde dieren

werden losgelaten, schreeuwden de vrouwen

het uit, en sommigen gooiden kruiden,

anderen nardus, sommigen kassie, anderen

amoom, zodat er een overvloed aan

reukwerk was.

Alle dieren nu die losgelaten waren, werden

als het ware door slaap overmand, en

raakten haar niet aan, zodat Alexander

tegen de gouverneur zei

Mistroostig gaf de gouverneur toestemming,

en zei

Onaangedaan overleeft Thecla alle gevaren en uiteindelijkwordt zij ook in Antiochië vrijgelaten. Na een week bijTryphania op krachten te zijn gekomen, voegt zij zich in Myra bijPaulus, waarna zij als zelfstandig apostel het woord van Godpredikt, totdat zij in Seleukia sterft.

En na velen met het woord te hebben verlicht,

ontsliep zij in een mooie slaap.