de mening

Buikspreker van de paus

Bisschop Eijk heeft geweigerd om een aantal voormalige medewerkers van de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht (KTU) toe te laten tot de nieuw opgerichte Katholieke Faculteit Theologie (KTF, een deel van de Universiteit van Tilburg met locatie in Utrecht). Marcus Düwell, hoogleraar ethiek aan de Universiteit Utrecht en directeur van de landelijke onderzoekschool ethiek, is verbijsterd.

Onlangs hebben wij uit de pers moeten vernemen dat aan enkele van onze Utrechtse collega's geen nihil obstat (verklaring van geen bezwaar) is verleend. Tot nu toe deden zij onderzoek binnen de inmiddels opgeheven KTU en dit besluit van de RK-kerk betekent dat zij niet langer voor een kerkelijke leerbevoegdheid in aanmerking komen. Volgens deze berichten betreft het binnen mijn vakgebied met name hoogleraar ethiek Frans Vosman. Voor sommige andere collega's is niet eens een nihil obstat aangevraagd omdat men bijna zeker wist dat dat niet verleend zou worden.

Alle Nederlandse onderzoekers op het gebied van de ethiek en praktische filosofie werken samen in de landelijke onderzoekschool ethiek. Daarom heeft het bestuur van de onderzoekschool in een brief aan de bisschop zijn zorgen over deze ontwikkeling uitgesproken. De onderzoekschool heeft het altijd van groot belang gevonden dat in de wetenschappelijke ethiekbeoefening alle perspectieven met elkaar in gesprek kunnen zijn. Zowel op het niveau van het fundamentele onderzoek als op dat van controversiële morele kwesties zoals abortus of euthanasie hebben wij dan ook samenwerking en overleg gestimuleerd. Door de aanwezigheid van competente, theologisch opgeleide collega's was gewaarborgd dat ook de katholieke traditie goed gearticuleerd en wetenschappelijk verantwoord ingebracht werd.

Natuurlijk is het een binnenkerkelijke kwestie wie in de nieuwe faculteit leerbevoegdheid krijgt. Toch wordt, met name in een tijd die internationaal door religieus fundamentalisme wordt gekenmerkt, de waarde van onafhankelijke wetenschappelijke reflectie op urgente morele vraagstukken steeds belangrijker. Dat in de ethische discussie ook de katholieke traditie op wetenschappelijk hoog niveau is vertegenwoordigd, lijkt ons van grote waarde, ook voor de katholieke kerk zelf.

Dit veronderstelt enerzijds dat de wetenschappelijke gemeenschap onderzoekers respecteert die zich gebonden voelen aan de katholieke traditie. Het veronderstelt echter evenzeer de bereidheid van de katholieke kerk om hen de vrijheid toe te staan die voor wetenschappelijk werk noodzakelijk is in plaats van hen te dwingen om als buikspreker van de paus op te treden.

Als screening van wetenschappers op hun orthodoxie wordt doorgevoerd op de manier zoals dit nu gebeurd is, dan vrees ik dat de katholieke theologische ethiek zichzelf buitenspel zet en wetenschappelijk geen inbreng van betekenis meer zal hebben. Voor het niveau van de wetenschappelijke en de maatschappelijke discussie zou dat erg jammer zijn.