De vijf en de verschrikkelijke verkrachter

Xander Bronkhorst

In 'Stille Nacht' gaan vijf studentes op jacht naar de verkrachter die hun stad onveilig maakt. De man is actief in het park dat de studentenflats waarin zij wonen scheidt van het universiteitscomplex. Eén van de meiden (Marieke, een rol van GTST-ster Victoria Koblenko) wordt uiteindelijk zelf slachtoffer.

Scenarist Frank Ketelaar kan het niet genoeg benadrukken. Hij heeft geen research gedaan naar de Utrechtse serieverkrachter die tussen 1996 en 2002 zeven vrouwen verkrachtte en twaalf pogingen daartoe ondernam.

Dat mag dan wel zo zijn, Ketelaar (eerder bejubeld om de scenario's van In Oranje en All Stars) heeft de berichtgeving in de media goed gevolgd.

In de film wordt Marieke met tape gekneveld en in een bos achtergelaten. Dit overkwam ook een van de laatste echte slachtoffers. In de film rijdt de dader op een zwarte brommer weg, in werkelijkheid verplaatste de verkrachter zich op een zwarte scooter. En ook de pendelbusjes en fietspoolplaatsen die in Stille Nacht figureren moeten zijn ontleend aan de Utrechtse situatie.

Maar inderdaad, Stille Nacht is geen waarheidsgetrouwe reconstructie. De Dom zien we niet. En het signalement, zoals dat van de Utrechtse serieverkrachter bekend is, wordt buiten beschouwing gelaten.

De vraag is echter wat de film dan wel is. De makers stellen een 'psychologische thriller' te hebben willen maken. Maar dat is een gotspe.

Verkrachting appelleert aan de oerangsten van elke vrouw. Tegelijkertijd is het een groot taboe. Het optreden van de serieverkrachter levert hier tal van bewijzen voor. Voldoende materiaal voor een beklemmende film, mag je daarom veronderstellen. Maar Stille Nacht slaagt erin de diepgang van een platte koek te bereiken. Emma heeft iets met incest, Jozefien iets met vrouwenliefde en Bonnie wil het niet meer doen met haar vriendje. Het ene na het andere thema wordt terloops opgedist en weer afgeserveerd. Zelfs slachtoffer Marieke weet de kijker geen deelgenoot te maken van haar leed.

En ook als thriller stelt de film teleur. Elk mannelijk personage wordt om de meest futiele redenen als verdacht aangemerkt. Dat is inderdaad precies wat een reeks onopgehelderde verkrachtingen teweegbrengt, maar voor een werkelijke goede whodunnit is het een dodelijk gegeven. Wat doet het er immers nog toe wie het dan wél heeft gedaan?

De vijf actrices, die allen hun sporen verdiend hebben met Nederlands drama, zijn overigens wél geloofwaardig als studentes. Ze zien eruit zoals studentes eruit zien. En ze leven het cliché-studentenleven, zoals het echte studentenleven vaak vrij cliché is. Voor het overige beweegt de film zich op het niveau van een jeugddetective; 'De vijf en de verschrikkelijke verkrachter' of iets in die trant. Wellicht wreekt zich hier dat de film gemaakt is voor televisie en vroeg de korte productietijd van 22 dagen om een van-dik-hout-zaagt-men-planken-scenario. 'Stille Nacht' is nu in de bioscoop, maar de Avro zendt hem in april al uit. Ik zou daar maar op wachten.

Titel: Stille Nacht

Regie: Ineke Houtman

Scenario: Frank Ketelaar

Actrices: Liesbeth Kamerling, Christel Oomen, Josefien Hendriks, Victoria Koblenko en Caro Lensen

Belemmerende factor

Een film over de Utrechtse serieverkrachter? In De Uithof laat het de meeste studenten en medewerkers koud. De serieverkrachter is gedegradeerd tot hooguit een vervelende belemmerende factor.

Lisette Furst, eerstejaars psychologie:

"Eerlijk gezegd had ik voordat ik in Utrecht kwam wonen nog nooit van die serieverkrachter gehoord. Pas enkele weken geleden las ik in de Televizier over die film Stille Nacht. Daar ben ik lekker mee, dacht ik nog. Later heeft mijn mentor bij de faculteitsintroductie nog een keer gezegd dat we niet 's avonds laat nog naar De Uithof moesten gaan. Maar het staat allemaal ver van me af. Ik doe alles met de bus, omdat ik nog geen fiets heb. Bovendien kom ik uit Den Haag, da's een grote stad. Ik ben wel gewend een beetje om me heen te kijken en vreemde mannen te ontwijken. Misschien had ik me anders gevoeld wanneer ik was opgegroeid in een klein dorp waar nooit iets gebeurt."

Annemarie Besselink, coördinator onderwijsadministratie wijsbegeerte:

"Acht jaar geleden werkte ik al hier in De Uithof. De eerste berichtgeving over de serieverkrachter kwam toen ik op vakantie was. Ik kan me de ophef bij terugkomst nog goed herinneren. Alle collega's hadden het erover en familieleden en vrienden waarschuwden me vooral niet op de fiets naar De Uithof te gaan. Door de jaren heen is die aandacht wel gesleten. Zelfs toen hij twee jaar geleden weer actief werd, was de commotie al veel minder.

"Toch word ik nog af en toe met de serieverkrachter geconfronteerd. Omdat ik in Zeist woon fiets ik elke dag door het gebied waarin hij actief is geweest. Wanneer ik weet dat het op mijn werk wat later wordt, ga ik met de bus. En die maakt vooral op de terugweg een enorme omweg. Bang ben ik nooit geweest, maar de serieverkrachter vormt voor mij dus wel een vervelende praktische belemmering."

Gaby Smits, vierdejaar scheikunde:

"Ik ben er echt helemaal niet mee bezig. Zelfs toen ik een periode vaak avondcollege had, stond ik er niet bij stil dat die man rondloopt. Er was een groep mensen waarmee ik altijd terugfietste. Natuurlijk 's avonds in het donker kijk je wat beter om je heen, maar dat zou ik ook doen als er nooit een serieverkrachter had bestaan. Ik wist niet dat er nu een film was. Of ik er heen ga? Ik denk het niet. Geen interesse."