Emancipatieproces kan Joop Schippers niet snel genoeg gaan: De structuren van de samenleving moeten op de schop

Emancipatieproces kan Joop Schippers niet snel genoeg gaan: Destructuren van de samenleving moeten op de schop

Het gaat goed met de Nederlandse economie. Het opleidingsniveauis hoog en er is veel werk. Toch is er een keerzijde aan dateconomische succes. De zorg voor kinderen en een drukke baan zijnbijna niet te combineren. Meestal komt het erop neer dat de moederminder gaat werken of zelfs helemaal stopt om voor de kinderen tekunnen zorgen. Een groot verlies van arbeidspotentieel, zegtprof.dr. Joop Schippers, hoogleraar arbeids- enemancipatie-economie. De Nederlandse economie moet het, bij gebrekaan ruimte en delfstoffen hebben van kennis en advisering. Kortom,van menselijk kapitaal. En daar gaan we nog steeds niet goed meeom, vindt Schippers, aangezien een grote groep Nederlanders nietmeedoet aan het arbeidsproces. Nu lukt het nog, maar wat gebeurt erals de vergrijzing echt toeslaat? Het kabinet erkent het probleemmaar speelt daar volgens de emancipatiedeskundige lang nietadequaat genoeg op in.

Joop Schippers houdt zich al vanaf zijn afstuderen bezig met devraag hoe je mensen optimaal kunt laten functioneren in onzesamenleving. Hij studeerde economie en ging daarna werken op eenmiddelbare school. Maar het onderzoek lonkte. Schippers promoveerdeop een studie naar maatschappelijke ongelijkheid op dearbeidsmarkt. Het proefschrift legde behoorlijke verschillen blootin beloning tussen mannen en vrouwen. Het zou makkelijk zijn als jedirect kon aantonen dat vrouwen voor precies dezelfde baan als hunmannelijke collegas minder zouden worden beloond. Het ligt echtergenuanceerder. Vaak gaat het om banen die gezien het diploma van desollicitanten vergelijkbaar zouden moeten zijn. Bijbaantjes tijdensde studie worden bij mannen hoger ingeschaald dan bij vrouwen.Mannen starten daarom bij afstuderen vaak al in een hogeresalarisschaal. Daar is in de meeste gevallen overigens geen bozeopzet bij. Mannen nemen de hoogte van het salaris vaak mee in deonderhandelingen terwijl vrouwen de sfeer op de werkplek weerbelangrijker vinden. Meer een kwestie van cultuur dus.

"Dat rolbevestigende gedrag begint al heel vroeg. Een jongetjeis een stevige knul en krijgt een hamer cadeau, terwijl een meisjezulke schattige krullen heeft en iets om te handwerken krijgt. Datis een patroon van traditionele normen en waarden. Je wordt als hetware geprogrammeerd door je omgeving. De overheid is feitelijk inveel opzichten een verlengstuk van die traditionele normen enwaarden.

"Het belastingstelsel hanteerde tot voor kort hetkostwinnersmodel. De verwervingskosten van de kostwinner warenaftrekbaar van de belasting terwijl de kosten voor kinderopvangonder de buitengewone lasten vielen. En als ets problemen geeft danis het wel het financile aspect van kinderopvang. Het komt er in depraktijk daarom vaak op neer dat de vrouw noodgedwongen kiest voorde zorg van het kind. En dat is zeer te betreuren voor deNederlandse economie."

Doorvoerland

Die cultuur speelt overigens niet alleen in ons land een groterol in het arbeidsproces. Ook in het buitenland is de economie eenafspiegeling van s lands normen en waarden. In de vroegereSovjet-Unie stelde het beroep arts bijvoorbeeld niet veel voor. Jeziet in die beroepsgroep dan ook heel veel vrouwen. In landen waardat beroep in hoger aanzien staat, zie je weer veel meer mannelijkeartsen. Ten opzichte van het buitenland zit Nederland quaemancipatie tamelijk in de achterhoede. Op papier is Nederland eenmodern land, maar in de praktijk blijkt dat tegen te vallen. Inleidinggevende functies zitten heel weinig vrouwen. In Turkije is22 procent van de hoogleraren vrouw, in Nederland is dat slechts4,9 procent.

Hoe dat komt weet Schippers ook niet precies. Er zijn veelfactoren die de emancipatie bepalen. Bijvoorbeeld het begin van deindustrile revolutie, dat was bij ons vrij laat. Of de gevolgen vande Eerste en Tweede Wereldoorlog. In andere landen zijn helegroepen mannen weggerukt, bij ons niet. Verder spelen natuurlijk deinvloeden van godsdienst een grote rol. Maar wat Nederland sterkparten speelt is het imago dat we onszelf zo graag geven. Wijkoesteren het beeld van Nederland als doorvoerland, hetgeenhelemaal niet logisch is, gezien de beperkte ruimte die we hebben.Wij laten ons graag portretteren als de binnenschippers,vrachtwagenchauffeurs en containervervoerders van Europa. Tochtraditioneel echte mannenberoepen. Is dat de economie die we willenhebben? Ik zie daar de toegevoegde waarde niet van, en ik geloofook niet dat we daar uiteindelijk gelukkiger van worden. Als je noumoet kiezen tussen het ontwerpen van een haven voor India en hetvervoeren van allerlei goederen dwars door Nederland, dan lijkt medie keuze niet moeilijk.

"Ons land heeft een gebrek aan delfstoffen en ruimte, maar eensurplus aan hoogopgeleide arbeidskrachten. Ik denk dat Nederlandhet daar in de toekomst moet zoeken. Advisering, ontwikkelen vankennis, bedenken van nieuwe productieprocessen, noem maar op.Emancipatie is in zon kenniseconomie van groot belang. Je moet hetmenselijk kapitaal dat je tot je beschikking hebt zo goed mogelijkgebruiken.

De regering ziet dat ook in en wil de discussie over de richtingvan onze economie en het emancipatiebeleid graag voeren. Onlangskwam het kabinet met het 'Meerjarenbeleidsplan Emancipatie' metdaarin de speerpunten van het emancipatiebeleid voor de komendevijf jaar. Schippers heeft weinig moeite met wat er in staat, maardes te meer met wat er niet in staat.

We staan nu op een kruispunt in de geschiedenis, om het maarhoogdravend te zeggen. f we blijven doormodderen, en dan ebt debroodnodige aandacht voor de emancipatie net zo snel weer weg, f wekomen tot de kern van de zaak. En dat is dat de structuren van desamenleving op de schop moeten. Er moet brede acceptatie komen vande wensen van de werknemers. Vooral met betrekking tot zorg voor dekinderen en andere vormen van verlof. Dat is een geldkwestie, maarook een mentale omschakeling. Ons gedrag wordt voor een groot deelbepaald door de reactie van onze omgeving. Zo lang we het normaalvinden dat de vrouw voor de kinderen zorgt en de man fulltimewerkt, blijft het probleem bestaan. We moeten zorgen datemancipatie een van de hoofdzaken wordt van het beleid en geenbijzaak blijft. In het emancipatiebeleid noemt men dat'mainstreaming'. Het kabinet moet zorgen dat 'mainstreaming' handenen voeten krijgt. De werkgevers zien op het ogenblik waar devoordelen liggen. Daar moet de overheid maximaal op inspelen.

Toekomst

Schippers stond de overheid in het verleden voor advies terzijde als lid van de Emancipatieraad (1993-1997) en TECENA, hetconsultancyteam van drie wijze vrouwen en een man (1998-2000), enzal dat ook in de toekomst blijven doen. Hij gaat de komende jarenonderzoeken hoe de combinatie arbeid en zorg het bestegeorganiseerd kan worden. De vraag is welke taak overheid enwerkgever in dat proces precies moeten hebben. Verder zal hij zichgaan bezighouden met organisatievernieuwing en ontwikkeling.Volgens Schippers een zeer interessant aspect van hetemancipatievraagstuk. In de toekomst zal flexibilisering een steedsgrotere rol gaan spelen. Dat was een aspect dat tot nu toe wasvoorbehouden aan uitzendbureaus, maar de werkgevers zullen er zelfook rekening mee moeten gaan houden. De vraag is hoe je mensenverschillende taken kunt geven binnen de organisatie, zodat zelanger optimaal kunnen blijven functioneren. De opleidingen wordensteeds langer en men stopt ook nog eerder met werken dan vroeger.De werkzame periode wordt dus steeds korter. Je kunt je afvragen ofiemand op zijn zestigste al op is. Waarom zou hij niet in deeltijddoor kunnen werken of een lichtere taak kunnen gaan vervullen?Daarnaast zie je de tendens dat werknemers er een jaar tussenuitwillen om wat anders te gaan doen. Mannen zullen gaan besluitenzich actiever met de opvoeding van kinderen bezig te houden. En dekomende tijd gaan we ook te maken krijgen met het probleem van devergrijzing en de positie van allochtonen. Nu zijn er weinig hoogopgeleide allochtonen, maar dadelijk hebben we ook in die groep eenbron van hoger opgeleiden. Het meedenken over hoe het arbeidsprocesin de toekomst ingericht moet worden is een belangrijke taak.Mensen zijn in onze huidige samenleving nog te vaak de sluitpost inhet productieproces en dat is geen goede zaak.

Bas Bruin