Het briesje uit zee ontstaat op het land

Wat zij niet weten - en wat hen waarschijnlijk ook een zorg zalzijn - is dat over het ontstaan van de zeewind al sinds jaar en dageen wetenschappelijke 'kip-of-ei' discussie wordt gevoerd. Wantgelijktijdig met de bries uit zee waait op een hoogte vanéén tot drie kilometer de wind op warme zomerdagenprecies in omgekeerde richting. En de grote vraag ondermeteorologen was lange tijd welke van die twee luchtstromen alseerste ontstaat. Tot nu toe was de overheersende mening dat dezeebries het gevolg is van een aflandige wind in hogere luchtlagen.Maar in een proefschrift met de romantische titel Sea-breezestudies toont de Utrechtse promovendus Sander Tijm nu voor eens envoor altijd aan dat de volgorde moet worden omgedraaid en dat dezeebries eerst ontstaat.

Tijm heeft op basis van een scala aan waarnemingen een nieuwmodel opgesteld dat de gebeurtenissen in de kustatmosfeer redelijkgoed blijkt te voorspellen. Oorzaak van de verfrissende bries opverder windstille dagen is in zijn visie het feit dat de luchtboven land bij zonnig weer sneller opwarmt dan de lucht boven zee.Dat komt omdat het zonlicht boven land door een relatief dun laagjeaarde wordt geabsorbeerd, waardoor niet alleen de bodem maar ook deluchtlaag erboven snel warmer wordt. In zeewater wordt het zonlichtmeer verspreid met als gevolg dat het water en dus ook de luchterboven koeler blijft.

Tijm: "Naarmate de zon stijgt onstaat er een steeds grotertemperatuurverschil tussen de lucht boven land en boven zee. Nuweten we allemaal - al was het maar aan de hand van het voorbeeldvan een fluitketel - dat lucht uitzet als de temperatuur stijgt.Dat gebeurt onder invloed van de zon ook boven land met als directgevolg een drukgolf in de richting van de zee die zich voortplantmet de snelheid van het geluid. Je zou dat effect kunnenvergelijken met het effect van een explosie. Alleen hoor je in ditgeval geen knal omdat het proces zo geleidelijk verloopt.

Die drukgolf gaat gepaard met een heel lichte luchtverplaatsing,een windje van pakweg een centimeter per seconde. Maar dat isgenoeg om te zorgen voor een toename van de luchtdruk direct bovenzee, terwijlde luchtdruk direct boven land daalt. En datveroorzaakt de aangename zeebries op zeeniveau die op zijn beurtweer een compenserende luchtstroom van land naar zee in hogergelegen luchtlagen op gang brengt."

Goed nieuws kortom voor alle Zandvoortgangers die voortaanwetenschappelijk onderlegd van de wind kunnen genieten. Als zijnaar boven kijken, kunnen zij wellicht nog een interessantverschijnsel waarnemen, want een paar kilometer landinwaarts stuitde zeewind op lucht afkomstig van het continent. Daar bevindt zichhet zogeheten zeewindfront, waar de van twee kanten samenstromendelucht omhoog wordt gestuwd. En dit voor zweefvliegers ideale gebiedis vaak goed te herkennen aan de wolken die erin ontstaan. VolgensTijm kan de overgang van land naar zee echter ook risico's met zichmeebrengen. Een van de stellingen bij zijn proefschrift luidt:'Atmosferische circulaties die kunnen ontstaan in de omgeving vaneen land-zee overgang zullen de bruikbaarheid van een vliegveld opeen kunstmatig eiland voor de Nederlandse kust nadeligbeïnvoeden.'

"Het is niet zo dat de situatie in die strook zo riskant is datje daar nooit zou kunnen landen of opstijgen. Maar men zal er welrekening mee moeten houden dat een vliegveld in zee een aantaldagen per jaar niet kan worden gebruikt. Als gevolg van onze langerechte kust is er sprake van de vorming van een kustfront met veelturbulentie in de atmosfeer. Er zal dus altijd een alternatiefachter de hand moeten worden gehouden voor de dagen datvliegverkeer boven zee onmogelijk is. Ik vraag me wel eens af of deplannenmakers daar voldoende bij stilstaan."

Erik Hardeman