Het nut van zand naar de zee dragen
Een langlopend experiment waarbij een deel van deNederlandse kust volkomen met rust wordt gelaten. Dat is de droomvan prof. dr. Pieter Augustinus. Hij is fysisch geograaf en sinds 1maart hoogleraar proceskunde met bijzondere aandacht voor deNederlandse kust. "Het zou kunnen zijn dat de kust zo veerkrachtigis dat de verloren gegane duinen op een later tijdstip vanzelfterugkomen."
Weggeslagen duinen zijn elke herfst en winter vaste items in hetnieuws. Wanneer de cameraploegen na de storm op het strand staan,rijden de bulldozers al rond om het gat te vullen met nieuw zand.Rijkswaterstaat brengt de duinen onmiddellijk in oude staat terug.Dat moet ze doen omdat er sinds 1990 regels zijn die bepalen dat erniets aan de kust mag veranderen.
Maar bij een volgende storm verdwijnt het met bulldozersaangevoerde zand wellicht weer in zee. Is het wel verstandig omeindeloos zand naar de zee te brengen? Moet bij zo'n weggeslagenduin misschien een golfbreker in zee worden aangelegd? "Dat helptniet. Het is de wet van het behoud van de ellende", zegt PieterAugustinus. Netto is er een stroming langs de kust van zuid naarnoord. De noordkant van een dam kent een luwte, daar zal de zeezand achterlaten. Maar verderop komt de stroming langs de kust weerop gang en wordt zand meegevoerd. En omdat er op deze plek geenzand meer kan worden aangevoerd zal dit stuk van de kust eroderen.De ellende heeft zich dus verplaatst naar een ander deel van dekust.
"Het instandhouden van de kustlijn met allerlei constructieskost veel tijd, geld en moeite. Misschien kan het anders. Het zoukunnen zijn dat de kust zo veerkrachtig is dat de verloren geganeduinen op een later tijdstip vanzelf terugkomen. Het is heel lastigom het gedrag van de kust te voorspellen. Dat is een leemte in hetonderzoek", zegt Augustinus.
Woensdag heeft hij bij de aanvaarding van het ambt vanhoogleraar in de fysische geografie gewezen op het belang vanonderzoek naar het gedrag van de kust. De dichtbevolktekustprovincies moeten tegen de zee beschermd worden. Maar dat isniet de enige reden voor intensief kustonderzoek. Er zijnbijvoorbeeld ook plannen om voor de kust ruimte te vinden die opland ontbreekt. Zo wordt er nagedacht over een tweede luchthaven,die op een kunstmatig eiland voor de kust gebouwd zou moetenworden. Daarnaast wil Rotterdam zijn haven graag naar het westenuitbreiden. En misschien ook is de zee een goede plek omwindmolenste bouwen, aangezien veel mensen bezwaar hebben tegen windmolens ophet land. "Het is een taak van de wetenschap ervoor te zorgen datde verschillende keuzemogelijkheden met al hun consequenties zozuiver mogelijk zijn onderbouwd", zegt Augustinus.
Geheimen
Nederland heeft de best onderzochte en gedocumenteerde kust terwereld. "Door trial and error zijn we in de loop van de eeuwen heelveel te weten gekomen. En Nederland is uniek met een dienst alsRijkswaterstaat, die al meer dan 200 jaar bestaat. In al die tijdzijn er allerlei gegevens verzameld, die een schat aan informatieopleveren." Maar dat wil niet zeggen dat de kust en de brandinggeen geheimen meer hebben. Een voorbeeld. Het is bekend dat bijmooi zomers weer de golven zand naar de kust brengen. In de winterverdwijnt er juist zand. Blijft er na afloop van éénzomer en één winter meer zand achter dan er verdwenen is?Dit is maar één vraag. Augustinus wil graag weten hoe hetstrand en het reliëf van de onderwateroever zich over eenlangere periode ontwikkelen. Het is niet alleen dewetenschappelijke nieuwsgierigheid die hem drijft bij hetkustonderzoek. Wanneer je het kustsysteem tot in details kuntdoorgronden, kan het beleid daarop aangepast worden. Wellicht kanmet minder inspanning dezelfde veiligheid gegarandeerd worden.
Augustinus denkt dat over het gedrag van de 120 kilometer langeNederlandse kust niet zomaar voorspellingen kunnen worden gedaan.Hij wil daarom eerst een deel van de kust onderzoeken. Wat is decyclus van groei en afkalving van dat stukje kust? Wat is deinvloed van de verschillende soorten golven op de vorming van debodem?
Augustinus zou graag een langlopend experiment willen uitvoeren."Ik ben op zoek naar een representatief stuk kust, waar je kuntbestuderen wat er gebeurt wanneer er niet wordt ingegrepen. In dekop van Noord-Holland heb je wel van die stukken."
Achter de duinenrij zou voor de zekerheid een wal opgeworpenmoeten worden voor het geval de zee doorbreekt. Geduld isbelangrijk bij de uitvoering van dit experiment. "De tijdsfactormoet volledig onbegrensd zijn. En dan heb ik het dus niet over eenkabinetsperiode van vier jaar. Bij veel plannen zien ministersgraag dat er nog binnen de zittingsperiode resultaten zijn." WatAugustinus betreft zou het experiment gemakkelijk tientallen jarenkunnen beslaan. "Dan pas weet je hoeveel tijd een systeem nodigheeft om zich te ontwikkelen."
Augustinus noemt de Surinaamse kust, waar hij onderzoek naarheeft gedaan, als voorbeeld. "Bijna niemand kijkt er naar de kustom en in die kuststreken woont ook bijna niemand." De kust kan zichop een volkomen natuurlijke manier ontwikkelen. Het ene jaarverdwijnt er wat kust enhet volgende jaar kom er weer iets bij. "Oplange termijn zie je dat over een periode van 6000 jaar er inWest-Suriname 40 kilometer bijkomt. Omgerekend betekent dat eenaanwas van zes à zeven meter per jaar." De kust bouwt dus uit.Maar dat kan pas duidelijk worden wanneer de ontwikkeling van dekust over een lange periode bestudeerd wordt. Voor het experimentgeldt ook dat niet na één winterstorm al gelijkconclusies moeten worden getrokken over de afkalving van dekust.
Voorlopig is de tijd nog niet rijp voor Augustinus' experiment.Maar er is hoop. "Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor hetonderhoud van de kust en zij hecht grote waarde aan strategischonderzoek."
Wesp
In afwachting van het experiment hoeven de wetenschappersnatuurlijk niet stil te zitten. Augustinus en zijn collega's hebbensinds 1997 de beschikking over de Wesp. Dit door Rijkswaterstaatgebouwde een voertuig kan de zee ingereden worden om daar metingente verrichten. "Het is een fantastisch ding. Vroeger was het erglastig om metingen in de brandingszone te verrichten. Je moest meteen bootje de zee op en je kon niet lang op een plek blijven. Nukan op gezette tijden het bodemprofiel, de stroming, degolfactiviteit en het zandtransport gemeten worden. Dat levertenorm veel gegevens op, waarmee we de processen goed kunnen lerenkennen."
Even belangrijk voor Augustinus is de videocamera die op het dakstaat van Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk aan Zee. De camerais niet op de boulevard maar op de branding gericht. Elk uur wordener 10 minuten opnames gemaakt. Van de vorm van de golven kanafgeleid worden hoe de bodem eruit ziet. "De beelden wordengemiddeld. De grijstinten die je vervolgens ziet, probeer je tevertalen in diepte en reliëf." Wanneer er eenmaal inzicht isgekregen in de systemen van kleine delen van de kust, kan eenpoging gewaagd worden het functioneren van de hele Nederlandse kustte bevatten en te voorspellen.
Michiel Slütter