'Ik schrok me lam toen ik de nieuwe vakken zag'

Toen de bamacaroussel afgelopen september van start ging, dachten vele niet-eerstejaars gevrijwaard te blijven van het nieuwe bacheloronderwijs. Niets bleek minder waar. Doctoraalprogramma's zijn vanaf het volgende academische jaar gevuld met bachelor- en zelfs mastervakken. Gevolg: onzekerheid en verwarring bij de grootste bezemklas ooit.

De opleiding van Berkhof zegt zich om 'marketingtechnische redenen' genoodzaakt te voelen om volgend jaar alleen nog maar de nieuwe bama-vakken aan te bieden. Andere universiteiten starten immers ook al in september met een master. Maar er waren meer zwaarwegende redenen. Een dubbel programma draaien, is zeer arbeidsintentsief. Bovendien, zo stelt de opleiding, kunnen snelle bachelors bij een integrale invoering van het nieuwe systeem eventueel al naar derdejaars vakken of masteronderdelen kijken. Ander voordeel is dat alle studenten dezelfde vakken krijgen en er dus geen bezemklas is.

Studieadviseur Jos Bierbooms bij Ruimtelijke Wetenschappen kreeg de afgelopen weken vele studenten over de vloer. Die wisten niet wat ze aanmoesten met de omzetting van studiepunten naar het European Credit Tranfer System ofwel naar ECTS-punten. Tweede belangrijke vraag was hoe hun oorspronkelijke planning er in de nieuwe situatie uit komt te zien. Bierbooms begrijpt de onrust en weet ook dat zijn opleiding niet al te vlug was met het leveren van de nieuwe roosters, maar hij ontkent dat de opleiding bij de voorlichting grote steken heeft laten vallen.

"Wij hebben nooit gezegd dat doctoraalstudenten niet met bachelor-master te maken krijgen. Ze zullen - als ze op tempo blijven - gewoon een doctoraalbul halen. Maar daarvoor gaan ze wel bachelor- en mastervakken volgen. Over die maatregel zijn brieven gestuurd en zijn er - overigens slecht bezochte - informatiebijeenkomsten gehouden. Ook zijn er goede overgangsregels. Ik snap best dat het voor een tweedejaars moeilijk puzzelen is als je geen beeld hebt van ons oude specialisatieprogramma en ook niet van ons nieuw bachelorprogramma is. Gelukkig kan ik bij studenten die hier langskomen veel onrust wegnemen."

Volgens Bierbooms zien studenten ook een beetje op tegen de nieuwe bachelorfilosofie. "Studenten horen alleen maar over de invoering van aanwezigheidsplicht en het schrappen van herkansingen. In werkelijkheid zijn de veranderingen niet zo schokkend."

Verschoolsing

Het negatieve imago van bama zorgde ook bij rechten voor commotie. De faculteit vult vanaf september een deel van het doctoraalprogramma met bama-vakken. Rechten heeft dan helemaal geen doctoraalvakken meer.

De negatieve geluiden over strikt gehanteerde aanwezigheids- en herkansingsregels hebben doctoraalstudenten argwanend gemaakt, stelt faculteitsraadslid Camiel Karakaya. "Studenten zijn bang voor verschoolsing, voor aanwezigheidsplicht. En als ze horen dat bij het bachelorvak privaatrecht 190 studenten worden uitgesloten, zien ze hun eigen studieplanning in gevaar komen."

"Persoonlijk vind ik de gang van zaken principieel onjuist", stelt Karakaya. "Doctoraalstudenten hebben gekozen voor een bepaald type opleiding. Dan kun je niet opeens zeggen dat je het heel anders gaat doen."

Hoofd onderwijs- en studentenzaken van de rechtenfaculteit Nikki Meijers beseft terdege dat de meeste studenten geen zin hebben in het bacheloronderwijs. "Ik heb daar wel begrip voor. Maar aan de andere kant kan een student nooit de garantie eisen dat zijn opleiding precies hetzelfde blijft. Ook onze doctoraalprogramma's veranderde om de haverklap."

Volgens raadslid Karakaya wisten de meeste studenten wel van de overgang naar bachelorvakken, maar bleef de concrete invulling van de maatregel lang in de lucht hangen, waardoor studenten niet wisten waar ze aan toe waren. Meijers erkent dat er af en toe dingen zijn misgegaan in de communicatie. Toch meent ze dat de benodigde informatie wel tijdig voorhanden was. "Voor de start van de inschrijfperiode wisten alle studenten wat de bedoeling was."

Desondanks keek Meijers niet op van de stroom vragen van doctoraalstudenten na 'de meesterstart' van 12 mei, de studentenconferentie waarbij studenten de definitieve uitleg kregen over de nieuwe situatie. Maar liefst 600 e-mails, 650 baliebezoeken en honderden gesprekken kregen de studieadviseurs en voorlichters te verwerken.

Het overgrote deel van de vragen over de overgangsregelingen kon naar tevredenheid worden afgehandeld, aldus Meijers. De meeste praktische klachten betroffen de verschuivingen in het rooster die door de overgang van het trimester naar het semestersysteem zijn opgetreden. "Dat geeft planningsproblemen bij veel studenten. Ik erken dat we de keuzevrijheid hebben moeten beperken, maar we kunnen alternatieven aanbieden en de studeerbaarheid van het programma garanderen."

Late planning

Universiteitsraadslid Phil Heijligers is specialisatiecoördinator bij psychologie. Zij zag bij haar eigen opleiding, die ook de overstap maakte naar bamavakken in de doctoraalfase, hoe studenten door gebrekkige informatie en communicatie lange tijd in onzekerheid verkeerden. Ook zij kon de studenten vaak geen uitsluitsel geven. "Ik begrijp wel hoe het komt. Zo'n nieuwe planning voor een hele studie is heel lastig. Maar het kwam nu wel erg laat."

In de universiteitraad hamerde Heijligers keer op keer om aandacht voor de vergeten bezemklas doctoraalstudenten. Als lid van een bachelor-masterwerkgroep van de U-raad was zij medeverantwoordelijk voor een notitie waarin gewezen werd op het gevaar dat de verschillende overgangsregelingen hebben voor de studeerbaarheid van de doctoraalprogramma's. Niet alle consequenties zijn volgens haar goed doordacht. Het college van bestuur werd gevraagd om

in de bachelor-masterrichtlijn expliciet op te nemen dat overgangsregelingen niet in het nadeel van doctoraalstudenten mochten uitpakken en dat er extra geld moest komen voor voorlichting en studieadvies.

Rector Gispen laat geen gelegenheid voorbij gaan om te benadrukken dat hij het liefst een parallelle invoering van bama naast het doctoraal had gezien. "Ik wil eigenlijk weten hoe echte Utrechtse bachelors het doen in echte Utrechtse masters", stelde hij in een reactie op de vragen van de universitaire werkgroep. Dat opleidingen het zelf anders willen doen, ligt buiten zijn macht zo stelt de rector.

Een aanpassing van de bama-richtlijn was volgens het universitair bestuur niet op zijn plaats. Problemen rondom overgangsregelingen komen bij elke onderwijsvernieuwing voor en het oplossen daarvan is naar de mening van het CvB de verantwoordelijkheid van de opleiding.

Heijligers neemt haar verlies maar dringt aan op 'een fatsoenlijke houding' van opleidingen. "Mijn belangrijkste punt is dat coulant moet worden omgegaan met overgangsproblemen. Wanneer een doctoraalstudent straks door het nieuwe ECTS-systeem net niet goed uitkomt met zijn studiepunten, mag hij niet plotseling voor allerlei nieuwe verplichtingen worden gesteld. Studenten mogen niet de dupe worden van een al te strikte houding."

Of er echt voor iedereen een oplossing kan worden gevonden, is de vraag. Tweedejaars studente psychologie Olivia Butterman weet bijvoorbeeld niet wat de snelle overgang naar bama-vakken voor haar zal betekenen. "Ik ga een jaar in het bestuur zitten van studievereniging Alcmaeon. Ik weet niet of ik nog het doctoraal kan afmaken. Misschien word ik gedwongen over te stappen op het bachelorsysteem. En echt, tot voor kort ging ik er vanuit dat ik had gekozen voor het doctoraal. Ik schrok me lam toen ik de nieuwe vakken zag."