'Ik zit hier voor jou, ik cijfer mezelf weg'
Studiemaatjes bieden ruggesteun in moeilijke tijden
Nanda Hermus en Tania Rademaker zijn het erover eens dat hun eerste ontmoeting afgelopen april best spannend was. Tania: "Het was eigenlijk net een date. Je hebt een afspraak met iemand die je niet kent, en je moet met zijn twee‘n iets van de grond zien te krijgen". Maar het bleek al snel te klikken tussen de 'Studiemaatjes'-kandidaten. Nanda: "Degene die het gesprek zou begeleiden was te laat, en toen raakten wij eigenlijk vanzelf al met elkaar aan de praat"
In de knoop
Tania had zich opgegeven voor het project omdat ze een steuntje kon gebruiken bij haar studie. Ze is bezig met haar laatste jaar van de inmiddels opgeheven studie internationale economie en economische geografie. Een jaar of vier geleden raakte de 25-jarige met zichzelf in de knoop. "Ik zat niet lekker in mijn vel en ik kwam er maar niet uit. Toen ik eenmaal hulp had, is het eigenlijk geëscaleerd. Ik werd als 'borderliner' gediagnosticeerd en ben toen een periode door een diep dal gegaan."
Inmiddels gaat het weer goed met haar. "Mijn therapie heeft vruchten afgeworpen, ik ben nu overal vanaf en diagnosevrij. Met hulp van een studieadviseur en studiecošrdinator volgde ik een tijdlang een aangepast programma, maar nu ben ik weer voltijd bezig met studeren. Daarom ben ik aan het project mee gaan doen. Ik kan natuurlijk wel met mijn ouders praten, of met vriendinnetjes, maar die studeren allemaal niet, dus dat praat toch anders. Bovendien leek het me fijn om met een leeftijdgenoot over mijn studie te kunnen praten. De mensen met wie ik begon zijn inmiddels al afgestudeerd, dus die kom ik niet meer tegen."
De 24-jarige rechtenstudente Nanda zag in het project een manier om tegenwicht te bieden aan de zakelijke kanten van haar leven. "Ik ben zowel met mijn parttime baan als met mijn studie commercieel bezig. Daarom was ik op zoek naar sociaal vrijwilligerswerk om zo iets voor een ander te kunnen betekenen. Ik las hierover in het Ublad en het leek me wel wat. Ik stapte er heel blanco in, want ik wist niets van psychisch problemen. Nee, ik was niet bang om iemand te treffen die helemaal in de put zat, of helemaal de weg kwijt was. Ik ben juist altijd op zoek naar nieuwe dingen, ik houd wel van uitdagingen. Bovendien wist ik dat ik terug kon vallen op begeleiding en uiteindelijk altijd nee kon zeggen."
In ontwikkeling
Inmiddels zien de studentes elkaar zo'n twee tot drie keer per maand. Hun activiteiten vari‘ren van koffie drinken en over koetjes en kalfjes praten tot samen een middag in de bibliotheek zitten. Tania: "Dat laatste vind ik het fijnst, dat lijkt gewoon op wat je met studiemaatjes zou doen. Maar ik vind het soms nog best moeilijk om tegen Nanda te zeggen wat ik eigenlijk wil. We zitten nog in een ontwikkeling, we leren elkaar nog steeds kennen. Ik moet soms ook nog beter leren zeggen hoe ik het wil of wat ik prettig vind".
Dat blijkt geen probleem voor Nanda: "Voor mij is het heel duidelijk. Ik zit hier voor jou, ik cijfer mezelf weg, dus geef jij maar aan hoe jij het wilt. Het gaat mij er om dat Tania er iets aan heeft". Aan de andere kant vindt Nanda niet dat er heel duidelijk sprake is van een structuur van hulpgever en hulpvrager: "Het is natuurlijk geen echte hulpverlening, het is geen verzorging of zo. Het gaat gewoon om ondersteuning bij de studie."
Tania vult aan: "Het is ook niet zo dat psychische problemen altijd aanwezig zijn. Mensen zien al snel van die Hoog Catharijnetaferelen voor zich als ze denken aan psychische aandoeningen. Dat merkte ik bijvoorbeeld toen ik mijn vroegere studiegenoten en vrienden over mijn problemen vertelde, die reageerden soms raar. Maar je bent niet een psychiatrische pati‘nt, je bent een persoon met een psychische aandoening." Hermus valt haar bij: "Je moet voorkomen dat je het plaatje van een ziekte over een persoon plakt. Een kenmerk van borderlinestoornissen is bijvoorbeeld dat mensen hele impulsieve dingen doen. Dat heeft Tania juist helemaal niet. Je moet niet te veel vanuit een kader denken."
Tijd vrijmaken
De maatjes zijn tot nu toe tevreden over hun contact. Tania denkt dat het helpt dat zij en Nanda op elkaar lijken: "We zijn allebei open, direct, perfectionistisch, georganiseerd. Daardoor kun je dingen van elkaar herkennen, bijvoorbeeld het gestress rond tentamens of de ergernis over de universitaire chaos." Hermus denkt dat ook de openheid tijdens hun eerste gesprekken vruchten heeft afgeworpen. "We hebben in het begin veel gepraat over de verwachtingen die we allebei hadden en over Tania's achtergrond. Maar ik vond het in het begin ook best lastig hoor, soms vroeg ik me af wat ik nou eigenlijk het beste voor haar kon doen".
Voor Tania blijkt vooral de structuur van het project van belang. "Ook al zou ik meer studievrienden hebben, dan zou ik nog meedoen aan het project. Doordat ik weet dat het een project is, geeft het meer stabiliteit dan een gewone vriendschap. Nanda zal altijd tijd voor me vrijmaken. Met vriendinnen kun je daar niet altijd zeker van zijn, die hebben ook hun eigen dingen." Op de vraag wat voor Nanda het verschil is tussen haar relatie met Tania en die met haar vriendinnen blijkt Tania het antwoord te kunnen bieden: "Als Nanda een baaldag heeft, zal ze het daar met mij minder snel over hebben dan met vriendinnen. Ze zal het misschien wel vertellen, maar meer tussendoor, later. We praten meestal toch eerst over de studie."
De studentes zijn er nog niet over uit of ze elkaar ook zullen blijven zien nadat Tania dit jaar afstudeert. Maar een ding weet ze al wel: "Als ik in augustus afstudeer, dan ga ik dat zeker vieren. En we hebben al afgesproken dat Nanda dan op mijn buluitreiking komt".
Het project
Clary Staeb is initiatiefnemer en ŽŽn van de cošrdinatoren van het project Studiemaatjes van Humanitas. Zij koppelt studenten met psychische problemen aan studenten die zich hebben opgegeven als vrijwilliger. "De kracht van het project is dat studenten met een psychische handicap steun krijgen van gewone vrijwilligers, naast de hulp die zij kunnen krijgen van studieadviseurs en therapeuten", aldus Staeb. "Natuurlijk zijn professionele zorg en studieregelingen nodig, maar als je daarnaast vrijwilligershulp kunt bieden, wordt het allemaal wat menselijker. Het kan een opsteker zijn voor mensen die vastlopen: 'kennelijk vindt iemand het de moeite waard om mij een steuntje te geven'."
De bijzondere situatie waarin studenten zich bevinden, maakt het volgens haar zinvol om ze te laten ondersteunen door medestudenten. "Mensen met psychische problemen trekken zich vaak terug. Ze raken geïsoleerd urven soms letterlijk de deur niet meer uit. Voor studenten kan het dan prettig zijn om een maatje te hebben die weet wat het is om te studeren. Die af en toe samen met je naar de bieb gaat, die de zenuwen rond een tentamen kent, of het gedoe over bijbaantjes. Het doorbreekt die moeizame gang dat je alles zelf moet uitzoeken en oplossen."
Sinds september vorig jaar heeft Staeb zo'n tien 'koppels' tot stand gebracht. "Daarvan bestaan er nu nog zes. Dat is ook de bedoeling, de koppels gaan na uiterlijk een jaar weer uit elkaar. De hulpvrager is dan weer op gang, en de hulpbieder kan weer andere dingen gaan doen." Doel van het project is niet dat hulpvrager en hulpgever vrienden voor het leven worden, aldus de cošrdinator. "Vrijwilligers zijn vaak mensen die gedurende een bepaalde periode tijd hebben, met wie het goed gaat en die daarom vinden dat ze wel iets te delen hebben met een ander. Voor de vrager kan zo'n contact een manier zijn om de weg naar buiten open te breken."
Het komt voor dat contacten mislopen, beaamt Staeb. "Het risico van teleurstelling zit in het project gebakken. Je gaat uit van gelijkwaardigheid, maar dat is niet altijd waar te maken." Toch gelooft zij dat beide partijen "rijker" kunnen worden van het contact. "Hulpbieders leren van dichtbij hoe het is om zo'n handicap te hebben, van iemand die zijzelf hadden kunnen zijn. En voor hulpvragers kan het een bevestiging zijn, zo van 'zie je wel, ik kan het wel'. Overigens houden we voor vrijwilligers ook speciale bijeenkomsten, waarin dergelijke problemen besproken worden".
Geïntreeerden kunnen zich bij Humanitas melden. "Het zou leuk zijn om meer mensen van beide kanten op onze lijst te hebben, want dan valt er iets meer te kiezen. De voorwaarde voor hulpvragers is dat ze niet meer in de diepste crisis moeten zitten, ze moeten in principe in staat zijn om hun studie aan te kunnen. Vrijwilligers moeten zich van tevoren goed afvragen of ze echt in staat en bereid zijn om minimaal een half jaar en maximaal een jaar tijd en energie in het project te steken".