Interview met Liesbeth Woertman

Liesbeth Woertman

Ik ben al erg lang bezig met het onderwerp lichaamsbeeld, maar toen ik al die beelden in de documentaire Beperkt Houdbaar van Sunny Bergman achter elkaar zag, vond ik het toch schokkend. Wat de meeste mensen bijvoorbeeld niet weten is dat alle foto's van vrouwelijke modellen worden bewerkt op de computer. Je ziet dat in de film voor je ogen gebeuren. Die mannen zitten daar met de muis in de hand klik, klik,klik... Een langere nek, dunnere wangen, rimpels weg, grotere borsten, glamourlook. Het maakt geen donder uit wie je als model neemt. Je kunt in feite van alle vrouwen beeldschone wezens maken.

Het resultaat is een volkomen onrealistisch beeld van hoe een mooie vrouw eruit ziet. Niemand zal dat benaderen. Vroeger had je ook het mooiste meisje van de klas, maar dat was een mens van vlees en bloed die niet perfect was. Nu zijn de mooiste meisjes absoluut onrealistisch. De range van hoe vrouwen eruit kunnen zien, wordt steeds verder versmald. Tegelijkertijd wordt de suggestie gewekt dat je dat beeld kunt realiseren door de juiste producten te gebruiken. Als je maar bepaalde crèmes smeert, vijf liter water per dag drinkt, sport, dieet, dan komt dat ideaalbeeld vanzelf binnen bereik. Als je dat niet voor elkaar krijgt, is dat jouw individuele falen en schuld. Als de ideaalbeelden zo perfect zijn, kun je alleen maar verliezen.

Wat mij het meest stoort, is dat het normale wordt benoemd als abnormaal. Je ziet nu dat meisjes hun binnenste schaamlippen willen laten verkleinen, omdat ze het idee hebben dat die abnormaal groot zijn. Maar het is doodnormaal dat die groter zijn dan de buitenste. In de documentaire zie je zo'n meisje met haar moeder bij de plastisch chirurg en ook die moeder vindt blijkbaar dat haar dochter abnormaal is. Hoe ze op het idee komen? Ik weet het niet.

Vrouwen van mijn generatie kunnen zich veel beter weren tegen de beelden alleen al omdat we niet zijn opgegroeid met zoveel televisie. Nu word je gebombardeerd met beelden die door de techniek zijn gemanipuleerd. We hebben bovendien met zijn allen het geloof ontwikkeld dat we onafhankelijk zijn. Jonge mensen van nu denken dat ze volkomen autonoom zijn. Ze geloven dat ze zelf bepalen wat ze doen. Ze denken oprecht dat ze vrij zijn en zichzelf kunnen uitvinden.

Wat ik eindeloos probeer uit te leggen, is dat identiteit - het gevoel dat je hebt over je 'zelf' - altijd in relatie staat tot anderen. Het is onmogelijk een 'zelf' te hebben los van anderen. Als je iets zegt over wie je bent, verwijs je altijd naar anderen. Je eigen mate van tevredenheid kan alleen ontstaan in vergelijking met anderen. Op het moment dat je in de spiegel kijkt, kijken duizenden anderen mee.

Daar komt nog bij dat het 'zelf' van vrouwen traditioneel gezien verweven is met schoonheid en aantrekkelijkheid. Dat ligt voor mannen anders. Het zelfgevoel van mannen is verweven met macht en succes en hoeveel geld ze binnenbrengen.

Het is een moeilijk verhaal; ook tijdens colleges. Maar als ik dat heel langzaam probeer uit te leggen, merk ik dat het studenten aanspreekt. Er is wel degelijk behoefte om meer kennis op te doen. Vrouwelijke studenten lopen in hun eigen leven ook tegen problemen op die ze beter willen snappen. Ze worstelen bijvoorbeeld met de wens om enerzijds intellectueel te zijn en anderzijds mooi. Ze voelen dat dat bijna elkaar uitsluitende categorieën zijn.

Trouwens, ook de mannelijke studenten zijn geïnteresseerd. Het zijn leuke jongens. Ook zij hebben soms last van het effect dat het geperfectioneerde lichaamsbeeld heeft op meisjes. 'Het helpt niet als ik tegen mijn vriendin zeg dat ze mooi is', vertelde een jongen mij. Dat meisje heeft zoveel negatieve ideeën over zichzelf dat zo'n opmerking niet meer aankomt. Dat is toch triest.

Ik heb ook bewust veel met mijn twee zonen over deze onderwerpen gepraat. Ik wilde dat het aardige empathische mensen zouden worden. En dat zijn ze. Ik vind dat ze goed met hun vrouwen omgaan. Ze doen ook feitelijk veel in huis.

Zelf ben ik opgegroeid met vier broers. Mijn moeder was helemaal niet optutterig. Over uiterlijk maakte ik me nooit zorgen. Ik leefde in mijn lichaam dat een beetje harkerig was. Ik was zo'n meisje waarvan anderen gingen zuchten als ik bij gym in hun team werd ingedeeld. Ik herinner me nog de verbazing toen ik ineens door mijn sociale omgeving gezien werd als aantrekkelijk, terwijl ik daar zelf helemaal nog niet mee bezig was. Bouwvakkers floten naar me, maar of ik wel of niet mooi was, was op dat moment totaal geen issue voor mij. Ik denk dat meisjes daar nu op veel jongere leeftijd al mee bezig zijn.

Ik vind mezelf best mooi, ja. Al weet ik dat dat feitelijk niet meer zo is. Vanwege de rimpels en het lossere vel. Ik ben nu 53. Wat ik misschien nog wel erger vind dan die onzekere jonge vrouwen, zijn oudere vrouwen die zich van top tot teen laten verjongen. Als ik naar ze kijk, vind ik ze niet zozeer jong als wel onwerkelijk. Het breekt op een bepaalde manier mijn hart. Wat erg dat je iets overeind wilt houden dat onherroepelijk verdwijnt. Het lijkt wel een soort schande om oud te zijn.

Toch geloof ik niet dat het alsmaar erger wordt. Er zijn ook af en toe goede ontwikkelingen. Laatst was er een hele rel in Madrid rond een grote modeshow. Meisjes die minder wogen dan 54 kilo mochten niet meelopen. Dan zie je toch dat er tegendruk komt tegen die onrealistische beelden. Dove heeft een campagne waarin ze gewone vrouwen als model nemen. Het is goed dat er nu eens normale levende lichamen afgebeeld worden die niet allemaal even jong, dun en strak zijn. Het blijft een commercieel bedrijf dat cosmetische producten wil verkopen, maar ik denk toch dat veel vrouwen daar wel blij mee zijn. Er zijn dus wel degelijk positieve ontwikkelingen. Dat fotoshoppen blijft een probleem. En ook de cosmetische chirurgie. Maar in de grond kan ik niet denken dat mensen willen leven in een geplastificeerde wereld. Als je vraagt aan mensen wat ze in wezen het belangrijkste vinden, zijn dat toch andere dingen dan rimpelloos mooi zijn.

Meer op: www.beperkt houdbaar.info De online enquête die Liesbeth Woertman heeft gemaakt, is al door 12.000 mensen ingevuld.

'Wat ik misschien nog wel erger vind dan die onzekere jonge vrouwen, zijn oudere vrouwen die zich van top tot teen laten verjongen'