Juan Carlos: Dichtbij het volk en niet te arrogant
Geschrokken van de revolutie moet de grootvader van Juan Carlos,Alfonso XIII, in 1931 zijn koffers pakken. De Spanjaarden dansen opstraat. Het huis van Bourbon, waartoe Alfonso behoort, kent eenlange geschiedenis van corruptie en wanbeleid. De koninklijkefamilie belandt in ballingschap en niemand lijkt haar temissen.
Wanneer generaal Francisco Franco de linkse republiek in eenbloedige burgeroorlog verslaat, hopen de Bourbons hun Spaansepaleizen weer te kunnen betrekken. De 'Caudillo' heeft daar zo zijneigen ideeen over. Pas in 1947, als hij al acht jaar de absolutemachthebber van Spanje is, herstelt Franco formeel het koningschap.Enkele jaren later mag de twaalfjarige Juan Carlos terugkeren naarSpanje.
Maar het is een monarchie zonder koning: de dictator steltzichzelf aan als regent. Franco wil rustig de tijd nemen om uit deomvangrijke Bourbon-familie de juiste graaf of prins als nieuwemonarch aan te wijzen. Zo heeft hij een hartgrondige hekel aan Juande Borbon, de vader van Juan Carlos.
Wachtkamer
In de jaren zestig besluit Franco dat het tijd wordt voor JuanCarlos - in 1962 getrouwd en een afgestudeerd jurist - het echteSpanje te leren kennen. De prins moet op tournee door het land.Onvermoeibaar bezoekt hij steden, scholen, ziekenhuizen enuniversiteiten. De rondreis van Juan Carlos lijkt meer op eenpresidentscampagne dan op de vrijblijvende tournee dieWillem-Alexander en Maxima deze maanden maken. Juan Carlos moetimmers de Spaanse harten winnen. Dat lukt niet overal even goed. Insommige dorpen wordt de jonge prins met tomaten en aardappelenbekogeld. In 1969 volgt toch zijn beloning: Franco benoemt hem totkroonprins.
Pas wanneer de oude dictator in 1975 sterft, mag Juan Carloszichzelf officieel koning noemen. Het leidt tot een drama infamiliekring. Vader Don Juan acht zichzelf de wettige troonopvolgeren accepteert pas na twee jaar het voldongen feit. De Spanjaardenverwachten weinig van hun nieuwe koning. Een weinig briljante,slungelachtige man die liever sport dan leest, foute legervriendjesheeft en bovendien is opgegroeid in de hofhouding van de Caudillozelf.
Maar Juan Carlos heeft zijn tijd in de wachtkamer goed benut.Jarenlang voerde hij in het geheim gesprekken met oppositieleden enraakte overtuigd van het belang van democratie. Hij kiest dehervormingsgezinde Adolfo Suarez tot premier, staat politiekepartijen en vakbonden toe en voert het demonstratierecht in. Dekoning wordt langzaam populair.
Op 23 februari 1981, in Spanje sindsdien bekend als 23-F, wintJuan Carlos definitief de harten van zijn onderdanen. Delen van degeheime dienst en het leger proberen die dag met een staatsgreep detijden van Franco te laten terugkeren. Terwijl in Valencia de tanksdoor de straten rollen, stormt luitenant-kolonel Antonio Tejero meteen groepje Guardia Civiles het parlement in Madrid binnen. "Zittengodverdomme!'', brult de besnorde bullebak tegen de 350parlementariers en schiet een paar kogels in het plafond. Bijnaalle volksvertegenwoordigers duiken onder hun bankjes. Het landbeeft. Vlakbij in het Palacio Real blijft Juan Carlos kalm. Naenkele uren verschijnt hij in zijn uniform vanlegeropperbevelhebber op televisie en zegt dit niet te dulden.Mokkend, maar plichtsgetrouw, keren de militairen terug naar hunkazernes. 'El Golpe', de coup, mislukt.
ETA
Extreem-rechts Spanje heeft het Juan Carlos nooit vergeven.Meerdere keren smeedde het - verijdelde - moordcomplotten. Ook deETA heeft Juan Carlos, als symbool van de gehate Spaanse natie,bovenaan aan haar hitlist staan. Nog enkele weken geleden probeerdede Baskische terreurbeweging een bom te plaatsen bij een militaireparade die Juan Carlos afnam. In het eigenwijze Catalonie is dekoning ook niet zo geliefd.
Juan Carlos nam de regionalisten echter veel wind uit de zeilen.Kroonprins Felipe leerde Catalaans en sprak het regioparlement inde eigen taal toe. Jongste dochter Cristina huwde de populaireprofhandballler Inaki Txiki Urdangarin, een Bask. Het huwelijk vondplaats in Barcelona, bolwerk van Catalaanse trots. De stad bezweekvoor de monarchale charme. Zelfs de Catalaanse regio-presidentJordi Pujol, verklaard hater van de Spaanse natie, schoof aan bijde feestlunch.
Cristina is vooral geliefd, omdat ze - nog meer dan haar zusElena en broer Felipe - zo gewoon doet. Getrouwd met een succesvolmaar bescheiden sporter, werkt ze gewoon en gaat uit in disco's.Bovendien hangt er een progressief luchtje om haar heen: ze isvegetarier en moet niets hebben van stierenvechten. Ze heeft haarwarme uitstraling van geen vreemden. Vader Juan Carlos lijkt inniets op de kille perfectioniste die het Nederlandse koninkrijkleidt. Vooral op feesten en recepties en in contacten met zijnonderdanen bloeit hij op. Dan loopt hij stralend rond, lachtuitbundig, klopt mensen joviaal op de schouders en drukt hen zelfsaan de borst. De Spaanse media tonen geregeld beelden van JuanCarlos die zich ontspannen beweegt in zijn zomerpaleis op Mallorca,gehuld in vrijetijdskleding, zonder stropdas en sokken.
Spanje mag graag grappen maken over Juan Carlos. Uitvertedering, niet uit afkeer. Zo heeft hij een wat vreemde maniervan spreken: met een dikke tong, alsof de tweede fles wijn al weerop is. Zijn onhandigheid is vermaard. Steeds weer dondert demonarch van vliegtuigtrapjes of breekt een been bij het skien.
Het weerhoudt hem er niet van voortdurend te sporten. Waar zijnvan oorsprong Griekse vrouw Sofia musea of klassieke concertenbezoekt, werkt Juan Carlos zich liever in het zweet. Hij is dol opkarate, motorrijden en skien en spande zich in om de OlympischeSpelen van 1992 naar Barcelona te halen Zijn grootste sportliefdeis het zeilen, ook in wedstrijdverband. De passie bleek erfelijk:dochter Cristina deed als zeilster zelfs mee aan de OlympischeSpelen.
Het is de kracht van Juan Carlos en zijn familie. De enigemanier om het wrede verleden van de Bourbons te doen vergeten isgewoon doen. Dicht bij het volk en niet arrogant. Sinds Juan Carlosde Spaanse democratie in 1981 redde, lijkt ook zijn koningshuissteeds meer op de andere Europese monarchieen. Meer voer voor deroddelbladen dan voor geschiedenisboeken.
Louis Hoeks