Meteen een geschikte baan op academisch niveau

Duale trajecten bij RuimtelijkeWetenschappen

Tegelijkertijd geld verdienen en studiepuntenbehalen. Sinds kort kan het. De faculteit Ruimtelijke Wetenschappenbeschikt over een van de negen duale trajecten die deuniversiteiten op experimentele basis mochten beginnen. Deze weekgaan de eerste Utrechtse duale studenten daadwerkelijk aan de slagbij hun werkgever.

"Het lijkt me voor zo'n bedrijf heel verfrissend eens een youngacademic met vernieuwende ideeën over de vloer te krijgen."Derdejaars student Johan Slik is een van de deelnemers aan hetexperiment met duaal leren van de faculteit RuimtelijkeWetenschappen. De student Planologie heeft zijn bijbaantje bij deAlbert Heijn kort geleden stopgezet. Volgende week gaat Slik netals vier studiegenoten voor het eerst `duaal' aan het werk. Hijheeft een werkervaringsplaats bij het ministerie van VROM inZoetermeer aangeboden gekregen.

Slik heeft met het ministerie en zijn faculteit inmiddels eenzogeheten leer-arbeidsovereenkomst (LAO) gesloten. Daarin zijnnaast een reguliere arbeidsovereenkomst tussen de student en dewerkgever ook afspraken opgenomen over de aard van dewerkzaamheden, de begeleiding, de beoordeling enzovoort. In zijneerste werkperiode zal de student bij het ministerie gedurende tienmaanden drie dagen per week werk verrichten op assistentniveau,bijvoorbeeld als assistent van een beleidsmedewerker op academischniveau. Tijdens de tweede werkperiode die aan het einde van zijnvierde studiejaar begint gaat hij een jaar lang een meerinhoudelijke bijdrage leveren. In dat jaar zal hij ook zijnafstudeerproject moeten uitwerken. Slik en de andere deelnemers aanhet project verdienen in hun eerste werkperiode (drie dagen perweek) 1440 gulden bruto per maand, in de tweede periode (vier dagenper week) wordt dat 2400 gulden. De salarissen zijn vergelijkbaarmet die van een studentassistent. Door het duale werken `verdienen'de studenten bovendien een extra studiejaar. Het duale programmaduurt dus vijf in plaats van de gangbare vier jaar.

Hbo-isering

Werken en leren combineren in een academische opleiding. Tijdensde bespreking van het Hoger Onderwijs en OnderzoekPlan `98 van detoenmalige minister Ritzen bleek het nog steeds zeer omstreden. HetHBO kent al langer het `coöp-onderwijs', waarbij studentenvanaf het tweede jaar een half jaar leren combineren met een halfjaar werken. In het hogere technisch onderwijs wordt vaak de`MKB-route' toegepast, dat wil zeggen: drie dagen werken en tweedagen naar school. Maar in tegenstelling tot minister Ritzen vondeen meerderheid in de Tweede Kamer het concept 'werkend leren' nieteen-twee-drie te verenigen met het wetenschappelijke karakter vanacademische studies. De `hbo-isering' van het universitaironderwijs lag, volgens de parlementariërs, op de loer. In meibesloot de kamer daarom dat de minister het duale leren alleenonder strikte voorwaarden en slechts op experimentele basis mochtdoorzetten om te kijken of, en zo ja in welke vorm, er behoefte aanwas.

Op dat moment had de minister de universiteiten al opgeroepenaanvragen in te dienen voor experimenten met duale trajecten. Eenmaand na de oproep van de minister, in januari 1998, benadruktemevr. dr. Van Vucht Thijssen, lid van het college van bestuur vande UU, tijdens een van de `tuinkamerlezingen' van destudentenvakbond USF dat duaal leren past in het het `onderwijs opmaat'-concept uit het Utrechtse onderwijsprofiel. Ook studenten diehun studie graag willen afwisselen met relevant werk moeten inUtrecht terecht kunnen. Negen Utrechtse subsidieaanvragen werdeningediend. Alleen het Utrechtse projectvoorstel van SocialeGeografie en Planologie behoorde uiteindelijk tot de negeninitiatieven die in de subsidieronde elk een half miljoen guldenwerden toegekend. De beoordelingscommissie kende de Utrechtseinzending zelfs een voorbeeldfunctie voor andere initiatiefnemerstoe.

"Dit is een stap verder op de weg die we al langer bewandelen",zegt Hein Hoitink, adjunct-directeur van de faculteit RuimtelijkeWetenschap en maker van het voorstel. Binnen de UniversiteitUtrecht staat zijn faculteit bekend om de voortrekkersrol die zijvervult op het gebied van afstudeerstages, alumnibeleid,arbeidsmarktonderzoek en -bemiddeling. Volgens Hoitink heeft eenduaal traject grote voordelen voor studenten. "Zij verwerven doorde werkervaring meer inzicht in hun kennen en kunnen. Bovendienmaken ze zich sociale vaardigheden eigen die in eenlaboratoriumsituatie niet zijn aan te leren." Hoitink is erbovendien van overtuigd dat de deelnemers "beter geëquipeerd"op de arbeidsmarkt verschijnen. "De duale studenten zullen na hunopleiding vrijwel zeker onmiddellijk een geschikte baan opacademisch niveau vinden. Nu zie je nog vaak dat afgestudeerdeneerst een paar jaar zoekende zijn."

Animo

De angst dat opleidingen zich teveel op het bedrijfsleven zoudengaan richten noemt Hoitink `koudwatervrees'. Hij benadrukt dat destudenten voor hun werkzaamheden in dienst van het ministeriegewoon studiepunten ontvangen. Het moet daarom altijd gaan om werkop academisch niveau. "En dan nog: van rechten of diergeneeskundezeggen we toch ook niet dat het eigenlijk hbo-studies zijn?"Volgens de adjunct-directeur past duaal leren in het streven naardifferentiatie van het onderwijsaanbod. "Voor studenten die verderwillen in het onderzoek bestaan er al `excellente tracé's'.Voor studenten die meer toepassingsgericht zijn is er nu duaalleren."

Kort voor de zomer van 1998 werd gestart met het werven vanstudenten Sociale Geografie en Planologie. In september moestimmers al worden begonnen met het `duaal colloquium', waarinstudenten worden voorbereid op de reality shock van dearbeidsmarkt. Gemikt werd op vijftien deelnemers. De belangstellingviel echter vies tegen. Van de zeventien studenten die aanvankelijktoch interesse toonden zijn er inmiddels nog maar vijf over.

Volgens Fieke Arts, als arbeidsbemiddelaar verbonden aan hetproject, bleken studenten aan het einde van hun tweede studiejaarnog helemaal niet na te denken over wat er na hun studie komt.Bovendien willen de meesten hun vrije studentenleven niet opgevenom enkele dagen van acht tot vijf op kantoor te gaan zitten. Ook debeperking van de keuzevrijheid binnen een duaal traject leverdeproblemen op. Nog zwaarder woog echter de problematiek van destudiefinanciering. Het mogelijk overschrijden van debijverdiengrens van 15000 gulden en het mogelijke verlies van deov-jaarkaart deden vele studenten afhaken. Arts: "De ingewikkelderegelgeving leidde tot grote onzekerheid. Ook wij konden daarovergeen uitsluitsel geven."

De tegenvallende animo van de studenten leidde tot deonverwachte situatie dat er een overschot was van potentiëlewerkgevers. Die hadden wel enthousiast gereageerd op het initiatiefvan de faculteit. M. Schram, manager van de WoonwinkelAmstel-Meerlanden, neemt volgende week ook een van de studentenonder zijn hoede: "Een duale student doorloopt bij ons eengroeitraject. Het gaat om een functie die we op een andere manierniet hadden kunnen bekostigen. Voor ons is het natuurlijk ook eengroot voordeel dat de student vanuit de universiteit begeleid wordtin de werkzaamheden die hij voor ons verricht."

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC en W)stelt dit jaar nog eens acht miljoen beschikbaar voor deexperimenten met duaal leren. De Utrechtse Letterenfaculteit heeftvoor deze tweede subsidieronde verbeterde versies ingeleverd vantwee voorstellen die eerder werden afgewezen. De faculteit hooptvolgend collegejaar twee experimentele trajecten bij de opleidingTheater-, Film enTelevisiewetenschap en bij de opleidingen Frans enDuits te kunnen opstarten. Een projectvoorstel van de faculteitSociale Wetenschappen voor een duaal traject bij de opleiding ASWwerd teruggetrokken toen bleek dat uitverkorenen in de tweede rondeslechts aanspraak maakten op twee jaar in plaats van drie jaarsubsidie. Tenslotte is de faculteit Letteren nog in de race vooraparte subsidies voor een duale invulling van delerarenopleidingen. Om de tekorten aan leerkrachten in hetmiddelbaar onderwijs tegen te gaan wil het ministerie universitairestudenten de mogelijkheid bieden al tijdens hun universitaireopleiding een onderwijsbevoegdheid te behalen.

Overigens is het nog afwachten wat de uitwerking zal zijn van denieuwe studiefinancieringsplannen van minister Hermans. Wanneeralle studenten vanaf het academisch jaar 2000-2001 hun nominalestudieduur van vier jaar mogen uitsmeren over tien jaar, verdwijntin feite het verschil tussen `duale' en `normale' studenten. Allestudenten kunnen dan immers besluiten er een paar maanden tussenuitte gaan om te werken. In dat geval lijkt universitaire begeleidingvan studenten echter niet goed mogelijk omdat die zich bij deuniversiteit uitschrijven. De uitdaging voor de universiteiten zalvooral zijn om hun opleidingen zo flexibel in te richten dat hetvoor studenten inderdaad mogelijk wordt af en toe werkperioden inte lassen.

Xander Bronkhorst