Milieudiscussie van Aardwetenschappen over Waddenzee

De Utrechtse Geologen Vereniging staat midden in demaatschappij. Onlangs hield het UGV een symposium over het politiekheikele onderwerp of boren in de Waddenzee moet worden toegestaan.Voorstander Shell en tegenstander Socialistische Partij tradentegen elkaar in het strijdperk om samen met studentenAardwetenschappen hierover te debatteren. De studenten liepen nietweg met de milieusentimenten van de SP, maar gingen evenmin platvoor de verkooppraatjes van Shell.

"Eerlijkheid, integriteit en respect voor mensen, daar draaithet allemaal om bij Shell." Tim van Kooten die de kleuren van ShellNederland verdedigt, weet het mooi te brengen. Strak in het pak enmet een hele vlotte babbel, legt hij uit hoe Shell tegenwoordigtegen de wereld aankijkt. Afgaande op de woorden van Van Kooten isShell een soort visionaire kruising tussen het Rode Kruis,Greenpeace en Amnesty International, in plaats van eenmultinational waar geld verdiend moet worden.

Van Kooten neemt het in het debat op tegen Harry Voss van deSocialistische Partij en het Milieu Alarm Team, dat pas een dag vantevoren was gevraagd in te vallen voor de Nederlandse AardolieMaatschappij en zich daardoor niet goed heeft kunnen voorbereiden.Actievoerder Voss, in een geruit jack met t-shirt en een grijsbaardje zet zich al een leven lang in voor het milieu. "DeWaddenzee is een uniek gebied, daar moet je niet boren, dat moet jeniet eens willen", zegt Voss. Veel meer argumenten heeft Vosseigenlijk niet.

De studenten vinden dat als Voss tegen boren is, hij ook tegenhet vervuilende toerisme in het Waddengebied moet zijn. Zebegrijpen ook niet dat hij voor schone energie is, maar wel tegenwindmolens op de Afsluitdijk. "Het is daar toch ideaal voorwindmolens, het waait er veel en het is toch maar een stuk asfalt",aldus een van de studenten. De SP-vertegenwoordiger krijgt hetverwijt vooral 'tegen' te zijn, maar hijzelf bestrijdt dat: "zemoeten alleen van die prachtige Waddenzee afblijven".

Shell is natuurlijk voor boren in de Waddenzee en gelooft datdat veilig kan. Daarbij voert Van Kooten aan dat als er niet wordtgeboord, Nederland gas uit Rusland moeten importeren. Dat is ookheel slecht voor het milieu, want het Russische gasnet lekt enorm;om honderd kubieke meter gas in Nederland te krijgen, moet inRusland tweehonder kub worden gewonnen, zegt hij. Er komt zodoendemeer van de broeikasgassen koolstofdioxide en methaan in deatmosfeer.

De aardwetenschappers lijken in meerderheid te geloven in dekracht en betrouwbaarheid van de techniek en daarom voor boren inde Waddenzee te zijn. Daarbij compenseert, volgens een student,natuurlijke neerslag van bodemdeeltjes voor een groot deel demogelijke bodemdaling als gevolg van de zoutboringen. Sterker nogals de bodem daalt, hoeft er minder te worden gebaggerd, betoogthij.

Dit betekent niet dat Van Kooten van Shell wordt gespaard. Hijkrijgt een aantal kritische vragen om de oren over de inspanningendie Shell nu echt levert in landen als Nigeria, als het gaat om hetmilieu en mensenrechten. Daar waar hij eerder een beeld schetstevan een onderneming die vooroploopt in duurzame ontwikkeling en diehaar verantwoordelijkheden niet uit de weg gaat, volgt een obligaatverhaal over de legitieme grenzen van de onderneming en Shellsrespect voor de nationale wetten van een land.

Even toont Van Kooten te denken als een echte multinational, alshij na alle uiteenzettingen over de betrokkenheid van Shell bij deduurzame ontwikkeling van het milieu, laat vallen dat ze directweer stoppen met groene energie als die niet winstgevend blijkt.Alle mooie verhalen over de grote veranderingen bij Shell tenspijt, draait het bij de oliemaatschappij zoals bij de meestebedrijven toch gewoon om geld verdienen.

Liever hier

De leider van het debat over gasboringen en zoutwinning in dewaddenzee Philippe Van Cappellen is hoogleraar geochemie aan deUniversiteit Utrecht. Na het deabt wil hij zijn geheel eigen kijkop de voor- en nadelen van boren in de Waddenzee wel toelichten."Als wij in Nederland zoveel energie gebruiken, moeten we daarconsequenties uit trekken", is heel kort samengevat zijnmening.

Van Cappellen vindt het onjuist problemen als gevolg van onzebehoeftes door te schuiven naar landen ver weg van hier. "Door hetboren van gas in de Waddenzee tegen te houden, moedigen wijmaatschappijen als Shell aan om in Nigeria of Gabon olie te winnenen daar het milieu ernstig te vervuilen." Die landen worden op diemanier het slachtoffer van onze energiebehoefte, zegt hij.

Het voordeel van in Nederland boren is ook dat we hier door allecontroles en regelgeving de risicos kunnen minimaliseren. "In hetoerwoud van Gabon houdt niemand toezicht, daar zijn pas echterampen gebeurd", aldus Van Cappellen. Hij doelt hiermee op de pitsmet ruwe olie die grote delen van het oerwoud hebben vervuild. Doorin Nederland het milieu te willen beschermen, kunnen we het milieuelders in gevaar brengen.

"De perceptie van het probleem speelt een veel grotere rol danhet werkelijke probleem", zegt de hoogleraar. "Het nitraatprobleem(zout, red.) in het grondwater heeft een veel ingrijpenderverandering van de ondergrond tot gevolg dan het boren in deWaddenzee. Maar in de perceptie van de mensen is het boren in deWaddenzee veel erger, dit terwijl diezelfde mensen als toerist hetnatuurgebied juist ernstig schaden."

Als aardwetenschapper is Van Cappellen is niet zo snel onder deindruk van een beetje verandering in het klimaat of aan hetaardoppervlak. Geologen zijn zich vanuit hun vakgebied zeer bewustvan de voortdurende veranderingen van de aarde. 18.000 jaar geledenwas er nog een ijstijd. De term natuurbehoud impliceert dat je eensituatie kunt houden zoals die is, maar dat is per definitie nietmogelijk. "Het probleem zit erin dat de veranderingen die nu plaatsvinden typisch veel sneller plaats grijpen dan in het verleden. Demensheid en klimaatsystemen hebben minder tijd om zich aan dieveranderingen aan te passen." De taak van aardwetenschappersbestaat er, volgens hem, voor een belangrijk deel uit onderscheidte maken tussen de natuurlijke veranderingen en veranderingen alsgevolg van menselijk ingrijpen.

Tot de belangrijkste gevolgen van boren in de Waddenzee, rekentVan Cappellen het esthetische effect van de boorplatforms,daarnaast bestaat er het risico van olievervuiling als gevolg vaneen grote storm. Een beetje bodemdaling als gevolg van dezoutwinning relativeert de Belgische hoogleraar. "In Nederland ligtbodemdaling heel gevoelig, dat heeft te maken met de nabijheid vande zee en stormvloed in de jaren vijftig in Zeeland; die ispsychisch blijven hangen."

Zolang het energieverbruik van de Nederlander blijft groeien, ishet volgens Van Cappellen echter zinloos om het boren naar gas inde Waddenzee tegen te houden. Dan is het gewoon een excuus voorShell om het ergens anders te gaan halen. "Het enige echtealternatief is duurzame ontwikkeling: een andere omgang metenergie, meer renewables (wind- en zonne-energie) en meerrecycling. Uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bijde politiek", meent de hoogleraar geochemie: "de techniek en dewetenschap kunnen alleen de informatie aandragen, zij kunnen nieteen politieke beslissing nemen."

Joost van der Spek