Muziek en kennis gerelateerd: de dagen en hun klanken

Dat de vijfde dag van de week donderdag heet en de zesdevrijdag, is minder toevallig dan op het eerste gezicht lijkt. Dezeven dagen van de week zijn namelijk genoemd naar de zevenhemellichamen, die al vanaf de Romeinse tijd werden geassocieerdmet muzikale tonen. Samen brachten de zon, de maan en de planetenMars (dinsdag), Mercurius (woensdag), Jupiter (donderdag), Venus(vrijdag) en Saturnus (zaterdag) de 'harmonie der sferen' voort. Omdie harmonie ook in het dagelijks leven te laten doorklinken werdvoor de weekkalender een volgorde van dagen gekozen diecorrespondeerde met de 'planetaire' toonladder.

Achtergrond

Uitgave: Uitgave 25

Jaargang: Jaargang 31

on 02/03/2000

Dat de tonen en hun werking voor middeleeuwse denkers eenserieuze zaak was, blijkt uit het doorwrochte proefschrift dat deUtrechtse muziekjournalist Eddie Vetter wijdde aan de materie. Hetidee van een 'harmonie der sferen' met invloed op de menselijkeziel was oorspronkelijk afkomstig van de Grieken. Zo zei Plato datniets zo diep in de ziel doordringt als muziek, harmonie en ritmeen leerde Pythagoras zijn volgelingen om 'hun innerlijke tonen' afte stemmen op de tonen van het heelal om zo hun ziel te reinigen.Op basis van de klassieke theorieën over de relatie tussenmuziek en heelal ontwikkelden tal van auteurs systemen waarin aanelke kerktoon en aan elk akkoord een bepaalde werking werdtoegeschreven. Vetter laat zien dat het karakter van een muziektoonvolgens de middeleeuwers samenhangt met het karakter van debijbehorende planeet, zoals die in de astrologie werd beschreven.In het proefschrijft, waarop hij op drie maart promoveert, geefthij een uitgebreid overzicht van die relaties. Zo zijn de klankendie bij de maandag horen zacht en wenend. Het zal niemand verbazendat dinsdag, de dag van de oorlogsgod Mars (martedi), wordtgeassocieerd met opwindende en agressieve muziek die mensen volgensmiddeleeuwse muziektheoretici zelfs kon aanzetten tot gewelddadenen het voeren van oorlogen.