Nooit meer schudden voor gebruik

Wie ooit olie en azijn heeft gemengd, weet dat het niet lang duurt voordat de olie boven komt drijven. Alleen door stevig schudden vermengen de twee bestanddelen zich tot wat chemici een emulsie noemen, een mengsel van water of een waterige vloeistof (azijn) met de in minuscule druppeltjes uiteengevallen olie.

Zodra het schudden ophoudt, zoeken de oliedruppels elkaar weer op. Dat proces kan worden vertraagd door een zogeheten emulgator, een stof die rondom de oliedruppeltjes gaat zitten en voorkomt dat ze samenvloeien. Een voorbeeld is het eigeel in mayonaise. Maar volgens alle tekstboeken hebben emulsies niet het eeuwige leven.

Vandaar de verbazing van de Utrechtse colloïdchemicus Albert Philipse toen bleek dat de minuscule deeltjes ijzeroxide, waarnaar hij om heel andere redenen onderzoek deed, leidden tot stabiele emulsies. In een mengsel van olie en water zorgden de nano-roestdeeltjes ervoor dat de olie spontaan kleine druppeltjes vormde. De elektrische lading op de deeltjes voorkwam ook op lange termijn dat de oliedruppels weer samenvloeiden.

"We waren hier niet naar op zoek", zegt Philipse, die deze vondst vorige week samen met zijn collega's Sacanna en Kegel publiceerde in Physical Review Letters, "maar het resultaat is spectaculair, want wat in de leerboeken staat, blijkt niet te kloppen. Er bestaan wel degelijk stabiele emulsies. Inmiddels hebben wij ontdekt dat ook nano-silicadeeltjes (minuscule zandkorreltjes) emulsies kunnen stabiliseren.

Vooral voor de industrie kan zijn vinding van groot belang zijn, denkt Philipse: "Bij de industriële productie van emulsies zoals water-gedragen verf, moet voortdurend geschud en geroerd worden om een voldoende fijne verdeling van oliedruppeltjes te krijgen. Als dat straks niet meer nodig is, zou dat bedrijven wel eens veel energie en geld kunnen schelen."