"Op de universiteit ontstaat eerder een geïsoleerde cultuur"

"Op de universiteit ontstaat eerder een geïsoleerdecultuur"

De laatste jaren lijken het hbo en de academischeopleidingen steeds meer naar elkaar toe te groeien. Iedereen heettegenwoordig student. Hbo-studenten mogen lid worden vanstudentenverenigingen, en ook werkgevers maakt het steeds minderuit of een student een hogere beroepsopleiding heeft gedaan, of aande universiteit heeft gestudeerd.

Het echtpaar Carla en Jan van Brederode kan erover meepraten.Carla van Brederode is al sinds 1973 verbonden aan de FaculteitGezondheidszorg van de Hogeschool van Utrecht, en Jan van Brederodebegon in1967 als wetenschappelijk medewerker bij de UniversiteitUtrecht. Zij hebben de veranderingen van dichtbij meegemaakt.

Samen zitten ze in de tuin van hun riante huis in Bilthoven,waar de zon schijnt en waar bijzondere vogeltjes van boom tot boomvliegen. Ze kunnen er veel tijd doorbrengen. Sinds enige jaren isJan van Brederode niet meer actief als wetenschapper.("Reorganisatie hè. Je werkplek valt weg.") Ook Carla komtniet veel meer op de Hogeschool. Ze is vanuit de FaculteitGezondheidszorg gedetacheerd, totdat ze met pensioen gaat.

We stuiten hiermee onmiddellijk op een overeenkomst tussen hethbo en de universiteit. De starre, niet creatieve manier waarop metwerknemers wordt omgesprongen. Jan van Brederode: "Debureaucratieën van het hbo en de universiteit lijken opelkaar. De missers in communicatie zijn vergelijkbaar. De managerszijn niet opgeleid voor de functie waarin ze terecht komen. Debeslissers verliezen het contact met de mensen die de belissingenuitvoeren. De organisaties worden stroperiger, en als je iets wiltbereiken moet je daar maar doorheen zien te komen." Carla vanBrederode benadrukt dat er geen kwade opzet is: "Ik ben geneigd hetonhandigheid te noemen."

Hoe dan ook is het opmerkelijk dat Jan van Brederode zijnvolledige salaris krijgt uitbetaald, terwijl van zijn diensten geengebruik wordt gemaakt. "Er is veel behoefte aan de expertise die ikheb. Met mijn ervaring zou het logisch zijn om van mij teprofiteren, maar het is op de een of andere manier ondenkbaar datik iets nuttigs voor de faculteit doe." Carla van Brederode is integenstelling tot haar man nog wel actief voor haar werkgever. Zeis verbonden aan een supervisoren-opleiding, waar mensen wordenopgeleid om beroepsbeoefenaars in hun werk te begeleiden. Daarnaastheeft ze ook een eigen bedrijf voor supervisie en consultatie.

Linksig

Carla en Jan van Brederode zijn bijna even oud, allebei vanmaart 1940. "Van voor de oorlog!", zo lacht de biochemicus. ToenCarla Jan leerde kennen zat zij in haar eerste jaar van de studiesociale psychologie. Jan was toen al tweedejaars student. Het warende woelige jaren zestig. De tijden van revolutie endemocratisering. Maar Carla en Jan van Brederode waren geen rebelsestudenten. "Hooguit een beetje linksig, maatschappelijkgeëngageerd heet dat." In 1964 trouwden ze met elkaar. Hetechtpaar kreeg drie kinderen, maar wist het ouderschap tecombineren met een druk academische bestaan. Veel geld werdgespendeerd aan de oppas. Carla van Brederode gaf onderwijs aan dehogeschool, en haar man deed wetenschappelijk onderzoek op hetgebied van de evolutiebiologie.

Carla van Brederode heeft als een echte docente in een kladblokeen paar punten van verschil op een rijtje gezet. "Hbo'ers zijnzelfbewuster geworden. Maar ik moet er wel bij zeggen dat ik altijdgedoceerd heb aan vervolgopleidingen. Daar zie je voornamelijkgemotiveerde studenten, die al een afgeronde studie en de nodigewerkervaring hebben." Carla's man ziet bij universitaire studenteneen tegenovergestelde trend. "Vijftien jaar geleden haddenstudenten een eigen mening. Je moest ze overtuigen. Tegenwoordigzijn ze heel doelgericht. Ik moet mijn examens halen, dat is hetenige dat ze denken." Jan van Brederode gelooft niet dat de mensenveranderd zijn, maar de omstandigheden. "Het komt door devernieuwingen in het onderwijs. De studieduur is verkort. Er isminder vrijheid, maar ik weet niet of dat alleen maar een slechtezaak is."

Harde opruiende uitspraken zal je niet horen van Carla en Janvan Brederode. Beiden hebben geleerd om niet te snel hardeconclusies te trekken. Jan van Brederode: "De variatie onderstudenten is zo groot dat het onzinnig is om te spreken over degemiddelde hbo- of universiteitsstudent."

Radertje

Toch zijn er wel een paar opvallende cultuurverschillen. Zokomen docenten van het hbo ook van buiten het eigen wereldje. Zehebben soms een universitaire opleiding gehad, soms eenhbo-opleiding met daarnaast een aanvullende lerarenopleiding.Academische docenten zijn vaak van de eigen instelling afkomstig.Op de universiteit ontstaat er daarom eerder een geïsoleerdecultuur. Studenten krijgen op de universiteit alleen onderwijs vandiegenen, die zelf hetzelfde soortacademisch onderwijs hebbengehad. "Binnen het hbo is het belangrijker hoe je les geeft",vervolgt Carla van Brederode. "Op het hbo wordt meer aandachtbesteed aan de leerbegeleiding van studenten."

Jan van Brederode signaleert dat de universiteit steedsspecialistischer wordt. "Iedereen moet maar werken aan een kleindeelprobleempje. Je wordt steeds meer een radertje. Je komt in eensmaller straatje terecht. Als je specialist wordt op het gebied vansupersnelle lasers, kan je alleen nog maar terecht op institutenwaar ze supersnelle lasers hebben. Er ontstaat een nieuwe orde vanwetenschappelijke hannekemaaiers."

Hannekemaaiers waren arme Duitse mannen die voor de oorlog inNederland van boerderij tot boerderij trokken om het gras temaaien. Zo gaat het ook met de postdocs van vandaag. Nu eens werkenze twee jaar in New York en dan weer in Parijs. "Ze krijgen steedseen worst voor de neus, maar rond hun veertigste lopen ze in eenzwart gat. Dan krijgen ze geen nieuw contract meer. Hele capabelepromovendi zitten ineens werkloos thuis, of moeten de IT in."

Op de universiteit word je op de eerste plaats opgeleid totonderzoeker, op het hbo leer je hoe in een beroep goed tefunctioneren. Carla van Brederode noemt een verschil dat er meesamenhangt: "Academici zijn eerder geneigd zich af te vragen, water aan de hand is, zonder dat meteen op zichzelf te betrekken. Alser een probleem is voelen hbo'ers zich sneller verantwoordelijk. Zevragen zich meteen af waar zij eraan moeten doen. Op het hbo wordje meer aangesproken op hoe je je diensten verleend, en hoe je jeverhoudt tot de mensen waar je mee werkt. De academische wereld isgeduldiger en beschouwender." Het is niet zo dat het echtpaaréén van de twee verkiest boven de andere. "Je hebt hetallebei nodig, nadenken, uitzoeken en je verantwoordelijkheidnemen", zo luidt het oordeel.

De drie kinderen van Carla en Jan van Brederode, twee meisjes eneen jongen, hebben ook allemaal een academische opleiding. Deoudste (de jongen, 32) heeft een tijdje natuurkunde gedaan en isdaarna overgestapt naar Nijenrode. De middelste (29) treedtenigszins in de voetsporen van haar vader, en heeft haarpromotieonderzoek op het gebied van de biofysica juist afgerond, ende jongste (23) studeert in Wageningen.

Jan van Brederode vindt het niet zo belangrijk, wat en waar zijnkinderen studeren. "Zolang ze hun draai maar vinden. Ik vindt hetveel belangrijker dat ze zich niet te makkelijk conformeren. Dat zealtijd denken: wat vind ik er zelf van."

Gerard Janssen