Probleemgestuurd onderwijs deugt, maar studenten moeten wennen

Probleemgestuurd onderwijs deugt, maar studenten moetenwennen

"Boot, auto, trein, schoenen." Een groepje eerstejaarsIndustrieel Product Ontwerpen (IPO) van de Haagse Hogeschool somteen rijtje voertuigen op. Het is de bedoeling dat de studenten eendenkbeeldige fabrikant op weg helpen. Hij is van plan een nieuwvervoermiddel op de markt te brengen, maar heeft geen flauw ideewelk. Daarom wil hij eerst weten wat vervoeren eigenlijk is. En watde verschillen en overeenkomsten zijn tussen al bestaandevervoermiddelen.

De opdracht brengt de studenten ertoe een opsomming te geven diehet niveau van Sesamstraat niet ontstijgt. Slechts éénvan hen heeft in de gaten dat dit niet de bedoeling kan zijn. Maarzijn pogingen de groep op een ander spoor te zetten, wekken slechtsirritatie op: "In de tijd dat we hierover discussiëren, haddenwe al een A4'tje vol kunnen hebben." Als de tijd om is, lijken destudenten inderdaad weinig te zijn opgeschoten. En om nou te zeggendat ze op hbo-niveau aan de slag zijn geweest...

Dat zijn ze wel, legt tutor Paul Hörchner uit. "Want debedoeling van deze bijeenkomst is dat ze de opdracht goed lezen, demoeilijke begrippen proberen te verklaren en leerdoelenvaststellen. Dat is redelijk gelukt." Maar het liep niet echtlekker, vindt hij ook. De student die de groep op een andere koersprobeerde te krijgen, mag de slimste zijn geweest, maar daar gaathet niet om. "Hij is te weinig flexibel, daardoor traineert hij hetgroepsproces."

Als je op de ouderwetse manier naar zo'n bijeenkomst kijkt, gaanje vingers jeuken, weet Erik de Jong, een andere Haagse tutor. "Danis de verleiding groot om toch een klein college te gaangeven."

Ontevredenheid

Maar om ouderwetse colleges draait het in probleemgestuurdonderwijs (pgo) nu juist niet. De bakermat van dezeonderwijsformule is de Universiteit Maastricht. Daar wilde men afvan de traditionele hoorcolleges - met een alleswetende docent diekennis overdraagt aan zijn nietswetende studenten. Studenten stekenveel meer op als ze zelf aan het werk gezet worden. Geef ze eenprobleem en laatze er zelf in groepjes de benodigde kennis bijzoeken, dat is simpel gezegd de Maastrichtse filosofie.

Maastricht heeft veel succes met pgo, en haar voorbeeld heeftalom navolging gekregen. Geneeskunde in Groningen doet al metsucces aan pgo, technische bestuurskunde in Delft ook, dehotelschool in Leeuwarden oogst er applaus mee, de TechnischeUniversiteit Eindhoven wil 'ontwerpgericht onderwijs' geven. Er isbijna geen hogeschool of universiteit meer die niets aan pgo-achtigonderwijs doet.

Maar lang niet overal is pgo een succes. Aan sommige opleidingenis de waardering van studenten met sprongen omhoog gegaan sinds hunonderwijs in een pgo-jasje is gestoken. Maar op minstens even veelplaatsen leidt de invoering van pgo tot grote ontevredenheid onderstudenten.

De opleiding maatschappelijk werk & dienstverlening (mwd)aan de Hogeschool van Amsterdam lijkt zo'n plek waar pgo vooralsnogop een fiasco is uitgelopen. Vóór de invoering ervaneindigde ze als tiende in de studenten-poll van de Keuzegids HogerOnderwijs, dit jaar is ze gekelderd naar de twintigste en laatsteplaats.

Opleidingshoofd Els Verhoef heeft er wel een verklaring voor."We leiden studenten op die in het voortgezet onderwijs nog met detraditionele docent voor het bord te maken hadden", zegt ze. "Diehebben het gevoel dat ze in het diepe worden gegooid. Na eenkwartaal begonnen ze de hakken al in het zand te zetten, zo van:'Wij willen colleges'. Omdat ze dachten dat ze te weinigleerden."

Revolutie

"Onderwijsveranderingen brengen altijd hectiek met zich mee",zegt dr. Cees van der Vleuten, als hoogleraar onderwijskunde aan deUniversiteit Maastricht dagelijks bezig met probleemgestuurdonderwijs. "Je moet zoeken naar je eigen weg. Dat kost altijd eenaantal jaren. Dat ligt niet zozeer aan pgo, hoewel dat wel vaak deschuld krijgt. Maar het invoeren van zo'n nieuwe onderwijsvormvereist een totaal andere aanpak en die kun je niet één,twee, drie doorvoeren."

Dat er hoop is voor opleidingen als de Amsterdamse mwd, bewijsthet voorbeeld van bestuurskunde aan de Katholieke UniversiteitNijmegen (KUN). Die studie voerde bij de oprichting, tien jaargeleden, een verregaande vorm van pgo door. Dat kwam haaraanvankelijk op een slechte beoordeling van een visitatiecommissiete staan en ook de studenten waren ontevreden.

"Er begon op een gegeven moment moeheid op te treden", verteltonderwijskundig adviseur Rob Gerritsen van de KUN. "Want pgo werktaltijd volgens een vaste procedure." Het belangrijkste probleemwasvolgens hem dat de studenten te weinig loskwamen van de boeken."Dat klinkt misschien vreemd, maar ze zochten de antwoorden op deproblemen die ze voorgelegd kregen in de literatuur. En ze slaagdener niet goed in om die in hun eigen woorden te vertalen. Daaromwerken we sinds een jaar of drie met taken waarin ze verder moetenkijken dan de boeken."

Bestuurskunde in Nijmegen hanteert inmiddels een eigen mix vanmoderne onderwijsvormen, die wel allemaal op pgo gebaseerd zijn."Ik denk dat dat een voorwaarde is. Het is voor de afwisseling inelk geval heel belangrijk", aldus Gerritsen. De deskundigen zijnhet daar mee eens. Een nieuwe visitatiecommissie was heel tevreden.Gerritsen: "We hebben nu de beste bestuurskunde-opleiding vanNederland."

De Maastrichtse onderwijskundige Van der Vleuten denkt dat hetook met de Amsterdamse mwd-opleiding wel goed komt. Die heeft er inieder geval goed aan gedaan om radicaal te veranderen, vindt hij."Revolutie is beter dan evolutie. Omdat het een heel andere maniervan denken vereist. Als je het maar mondjesmaat invoert, rakenstudenten en docenten er niet aan gewend. Je doet het goed of jedoet het helemaal niet."

HOP, Inge de Visser

Probleemgestuurd onderwijs in Utrecht

In Utrecht werkt de faculteit Dierengeneeskunde al een jaar ofvier met probleemgestuurd onderwijs. De faculteit Geneeskunde gaatin het nieuwe curriculum, dat per september start, ook beginnen metpgo. De opleiding Natuurwetenschappen en Bedrijf & Bestuur(NWBB), heeft van de visitatiecommissie de aanbeveling gekregen ommeer de kant van het probleemgestuurd onderwijs op te gaan enoverweegt dit nu dan ook. "Er is een hele delegatie naar Maastrichtgeweest om daar eens te kijken", vertelt F. Keesen van hetUniversitair Strategisch Programma. "De stemming was: 'Goh, dat isleuk, maar niet snel te kopiëren. Je moet het integraal in dehele opleiding doorvoeren, je kunt het niet alleen in een vakjetoepassen."

Volgens Keesen moeten vooral de docenten wennen aanprobleemgestuurd onderwijs."

De studenten zijn wel tevreden over deze vorm van onderwijs."Als je de Keuzegids of de Elsevier-enquetes erop naslaat staat deMaastrichtse opleiding consequent bovenaan", aldus Keesen. Criticizeggen dat je een speciaal soort student moet zijn om goed tefunctioneren binnen hetpgo. "Je moet goed kunnen samenwerken,einzelg"ngers zouden minder goed functioneren."

Vooral voor de lagere jaren is het een goede onderwijsvorm meentKeesen. "Voor eerste en tweedejaars is het een goede manier omstudenten te begeleiden. Ze studeren samen, daardoor is er meersociale druk, dus worden er meer vakken gehaald." Voor de hogerestudiejaren zijn de probleemstellingen vaak van een te laagniveau.

Jv/dG