Psychologie lijdt onder Amerikaanse dominantie: 'Cultuur blijft niet beperkt tot etniciteit'

Psychologie lijdt onder Amerikaanse dominantie: 'Cultuur blijftniet beperkt tot etniciteit'

Op de dag van het symposium vertelt Matsumoto in de lounge vanhet Utrechtse Maliehotel over zijn ideeen. Bekende ideeen voorUtrechtse psychologen, want zijn boek 'Culture and psychology,people around the world' is verplichte kost bij het vakInterculturele psychologie. Matsumoto vraagt zich af wat de invloedvan cultuuronderzoek is op de psychologie. Volgens hem zijn er drieeffecten zichtbaar. "De bijdragen van cultuurstudies zijn meerkennis, kritisch denken en de identificatie van een psychologischeset van kernwaarden."

Psychologie heeft deze invloed van cultuuronderzoek dringendnodig, want de discipline heeft een probleem: Amerikaansedominantie. Matsumoto: "De psychologie is een monoculturelebezigheid waar Amerikaans onderzoek de dienst uitmaakt. Het is nietzo dat Amerikanen andere onderzoekstradities hebben overgenomen.Maar de Amerikaanse benadering vindt gretig aftrek, niet alleen inEuropa, maar ook in Azie. En de taal van de wetenschap is Engels.Engelse tijdschriften hebben de neiging gedomineerd te worden doorAmerikaans onderzoek. Dat onderzoek weet altijd wel een 'spotlight'te vinden. Zelfs in Nederland en vele andere landen is hetpsychologie-onderzoek in wezen Amerikaans. Deze monocultuur is the'key point' van de psychologie."

Het gevolg van deze monocultuur is een verarming. Matsumoto:"Naar schatting negentig procent van al het psychologisch onderzoekin Amerika wordt uitgevoerd met tweede- en derdejaars-studenten aan'colleges' en universiteiten. Die zijn makkelijk te krijgen. Dekennis die uit dat onderzoek rolt, wordt dan gegeneraliseerd. Hetis echter maar de vraag of iedereen net zo is als een tweedejaarsuit Nebraska."

Beledigd

Matsumoto pleit dan ook voor een verbreding van het onderzoek inde psychologie. Door mensen uit andere culturen te bestuderen,kunnen we meer te weten komen over universele psychologischeprincipes. Aan een zo'n universeel gegeven doet Matsumoto veelonderzoek. Volgens hem bepalen vier psychologische kernwaardeniemands succes.

Die vier waarden of eigenschappen zijn emotionele regulatie,kritisch denken, openheid en flexibiliteit. "Deze viereigenschappen voorspellen het beste hoe succesvol iemand is. Hetzijn gereedschappen om je te handhaven in welke maatschappij danook."

De voornaamste functie van de vier kernwaarden is dat mensenerdoor soepel kunnen omgaan met cultureel anderen zonder boos ofbeledigd te worden. "Conflict management", noemt Matsumoto dat."Stel dat je in gesprek bent met iemand die jou per ongelukbeledigt. Je bent gekwetst en boos. Vervolgens blijf je bozegevoelens koesteren jegens je gesprekspartner. Uiteindelijk zou jezelfs kunnen 'terugslaan', iets beledigends terugzeggen. Dat isnatuurlijk niet goed voor die relatie."

Iemand met meer emotionele controle kan deze situatie wel aan."Die monitort zijn eigen gevoelens en stuurt deze. Vervolgens denkthij na over mogelijke redenen voor het gedrag van zijn partner. Datnoem ik kritisch denken, verschillende hypothesen overwegen omiemands gedrag te verklaren."

Dan komen de andere twee kernwaarden. "Iemand moet openstaanvoor nieuwe dingen, 'Hij deed dat omdat het onderdeel is van deFranse cultuur'. Als hij dat flexibel inpast in zijn wereldbeeld,dan is hij de volgende keer niet weer beledigd."

Het gaat vaak genoeg verkeerd. Diplomaten die hun collega's uitandere landen niet begrijpen, Amerikaanse en Japanse zakenliedendie onderhandelen over een contractruzie. Matsumoto, zelf JapanseAmerikaan, geeft een voorbeeld. "Het Japanse woord voor 'ja' is'hai' - maar het wordt ook gebruikt als voortgangsbevestigingtijdens een gesprek. Dus terwijl jij tijdens onderhandelingen aanhet vertellen bent, zeg ik de hele tijd, hai, hai, hai. Jij denktdaardoor dat ik het met je eens ben. Bij het volgende geprek meldik dan dat mijn mensen het toch niet zo'n goed idee vonden. Dan benjij geschokt, je dacht dat ik het met je eens was. Dit soortmisverstanden gebeuren continu."

Intelligentie

Niet alleen internationale zakenlieden kampen met dit probleem.Wat dichter bij huis geldt voor ruziende echtelieden hetzelfde."Cultuur is wat mij betreft niet beperkt tot etniciteit", zegtMatsumoto. "Twee personen kunnen in hetzelfde land geboren zijn,maar toch hele andere normen en waarden hebben. Wij kunnen dan ookvoorspellen hoe tevreden iemand is met zijn huwelijk. Als iemandmeer van de vier kernwaarden heeft, zal hij tevredener zijn."

Intelligentie is waarschijnlijk niet gekoppeld aan deze vierkernwaarden. Matsumoto onderscheidt emotionele intelligentie enstandaard intelligentie. "Het vermogen om aan gelaatsuitdrukkingenemoties te herkennen, het meest algemeen aanvaarde aspect vanemotionele intelligentie, overlapt voor een klein deel met dekernwaarden. In september gaan we onderzoek doen naar deovereenkomsten tussen standaard intelligentie en de kernwaarden. Ikverwacht dat als iemand voldoende emotionele regulatie bezit, datstandaard intelligentie hem dan kan helpen. Maar zonder dieregulatie werkt intelligentie remmend, omdat je dan alleen op jedenkvermogen gaat vertrouwen."

Puur rationeel kan niemand door het leven gaan, maar in hetWesten staan logica en rationaliteit natuurlijk wel hoog in hetvaandel. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop wij tegen andereculturen aankijken. Bijvoorbeeld de discussie of je culturen moreelmet elkaar mag vergelijken. Wij vinden vrouwenbesnijdenis enkannibalisme verwerpelijk, maar het is de vraag of die normenuniverseel zijn of dat wij onze normen niet mogen projecteren opeen andere cultuur.

"Deze discussie is misleidend", vindt Matsumoto. "Het is eentypisch westerse discussie die geworteld is in een logische,deterministische traditie. Europeanen en Amerikanen brengen allesterug tot een 'dichotomy', een verdeling in tweeen. Maar praat eensmet een Boeddhist! Die zegt: het is dit en dat en de rest. Het isniet iets of niets, maar iets en niets."

De manier van denken die voor de Boeddhist te beperkt is, delogische denktraditie, heeft het Westen veel goed gebracht. Demoderne wetenschap komt er uit voort, die concepten werpen dus welhun vruchten af in onze maatschappij. Matsumoto: "Dat komt omdat wetot voor kort ook alleen maar met mensen omgingen die net zo denkenals wij. Maar als we andere culturen willen begrijpen, dan zullenwe moeten worstelen met die concepten."

Rinze Benedictus

Judo

Matsumoto is een productieve persoonlijkheid. Hij heeft zo'ntweehonderd boeken over cultuur en psychologie op zijn naam staan.Naast psychologie is zijn grote interesse judo, hij heeft dezesdegraads zwarte band. "Ik judo zes keer per week, dan kan ikmijn frustraties kwijt."

Hij praktiseert judo op hoog niveau, maar hij zet zich vooralbestuurlijk in de voor de sport. Hij is voorzitter van deDevelopment Committee van de Amerikaanse Judo Federatie. Daarnaastis hij onderzoeker van de Internationale Judo Federatie. Tot 2000was hij ook nog de coach van het Amerikaanse nationale Judo-team."Maar gelukkig ben ik daarvan af!", zegt Matsumoto. "Het is zoveelwerk. En er staat zoveel druk op je, het geeft hoofdpijn. Als jehet goed doet, hoor je niets. Maar als je het verkeerd doet, weetiedereen het."