Special: Utrechtse biercultuur bloeit als nooit tevoren

Het bier is terug!

Twaalf heren, gezeten aan een lange tafel, steken hun neus inhet derde proefglas: `Wat is dit nu weer?' Een sterk kruidenaromadoet de meesten terugdeinzen. `Het lijkt wel kruidnagel', merktiemand op. `Ik proef kaneel', zegt een tweede. `Nee, nootmuskaat!'oordeelt een derde. `Het doet me in ieder geval sterk aan spruitjesdenken', walgt een vierde. `Het lijkt wel Glühwein', fronsteen ander. De PINT-leden treffen het niet vanavond: daarnet al dieCalixtus van Grolsch en nu wéér zo'neau-de-cologne-brouwsel. Flissebaalje verontschuldigt zich voor hetfeit dat hij het gezelschap vanavond zo op de proef moet stellen.Maar hij heeft goed nieuws. Hij is bij de officiëlepresentatie van het nieuwe Grolschbier `Bazuin' geweest en debrouwer heeft verklapt dat ze hun smaakstrategie aan hetheroverwegen zijn. Hoongelach klinkt op vanachter de tafel.

Het bier is terug en de biercultuur bloeit als nooit tevoren.Bierproeverijen, bierwinkels, biercafé's, bierfestivals,biertijdschriften, biertoerisme en bierbrouwcursussen doen onsbijna vergeten dat het nog maar kort geleden is dat de biercultuurin een ernstige crisis verkeerde. Van de ruim 500 brouwerijen dieons land in 1900 nog telde waren er in 1980 nog veertien over. Deproductie bestond voor 99 procent uit pils en 1 procent`ouwe-wijvenbier' (oud bruin) en bok. Vlakbij Tilburg brouwde DeSchaapskooi nog wat traditionele bieren, maar dat wist bijnaniemand.

De stad Utrecht telde eind vorige eeuw drie brouwerijen. De Boogen De Kroes brouwden op traditionele wijze de zogenaamdebovengistende bieren. Deze bieren werden verdrongen door een nieuwsoort ondergistend bier, het zogeheten Beiersche of Pilsener bier.Om te overleven moesten brouwerijen wel overgaan op de productievan dit nieuwe bier, maar de meeste brouwerijen hadden daar hetgeld niet voor. De Boog staakte in 1897 haar activiteiten. Dezebrouwerij stond aan de Oudegracht, op de hoek van Lange Rozendaal.De schilderachtigegebouwen van De Boog zijn nog aanwezig en staandeels op de werf van de Oudegracht. Op een van de klokgevels is nogaltijd een vage kruisboog te zien! Brouwerij De Kroes werd in 1900opgeslokt door brouwerij De Krans, die al in 1861 was begonnen metbrouwen van pilsener. In 1935 ging echter ook De Krans ten onderaan het expansiegeweld van de grote brouwerijen.

Revival

Bierliefhebbers zagen de uitholling van de cultuur met lede ogenaan. In 1974 opende in Utrecht Jan Primus zijn deuren, het eerstecafé met een uitgebreid aanbod van vooral Belgischespeciaalbieren. In 1981 begon De Arcense Bierbrouwerij met deproductie van speciaalbieren. Andere brouwerijen volgden. Nu teltNederland meer dan vijftig brouwerijen die meer dan tweehonderdverschillende bieren maken. De kwaliteit van de brouwsels varieert.Maar Nederland is een spannend bierland geworden.

Utrecht heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot eenbierstad van formaat. Het had als eerste stad een speciaalbiercafé en inmiddels zijn er drie: België (meer dan 200soorten), Jan Primus (150) en Ledig Erf (50). De laatste twee zijnABT-café's, dat wil zeggen dat ze zijn aangesloten bij deAlliantie van Biertapperijen, een gilde van zo'n zestiggespecialiseerde proeflokalen in Nederland. Wat uiteraard niet wilzeggen dat dan in andere café's het bier slecht is. Voor eengoede stout kun je in een Ierse pub terecht en een proeflokaal alsDe Zes Vaatjes (Mgr. van de Weteringstraat) was mét Jan Primuséén van de pioniers met het schenken van speciaalbier!Daarnaast heeft Utrecht met Berts Bierhuis een van de bestgesorteerde bierwinkels in de Benelux. Met 800 soorten en een keuraan andere bierparafernalia zou je het ook een biermuseum kunnennoemen.

Bolwerk

Maar het mooiste is natuurlijk dat in Utrecht weer gebrouwenwordt. In november 1990 ging in de werfkelder onder stadskasteelOudaen de Utrechtse Stoombierbrouwerij van start. Het is eenzogenaamde huisbrouwerij, die haar bier vooral in het eigenproeflokaal afzet. De bieren staan in de gidsen zeer goedaangeschreven.

In 1998 begon brouwerij De Leckere haar brouwactivteiten. Hetbedrijf produceert biologisch speciaalbier voor de nationale markt.De brouwers hadden in het begin wat moeite om de juiste receptuurte vinden, maar produceren nu verschillende goede bieren, die inbekendheid nog moeten groeien.

Tot de Utrechtse bieren behoren ook de zogenaamdelicentiebieren. De Friesche Brouwerij in Bolsward brouwt voor deUtrechtse markt, op receptuur van de Utrechtse biercafé's enBerts Bierhuis. Het gaat dus niet om zogenaamde `etiketbieren'. Debieren worden goed tot zeer goed ontvangen door de kenners.Stichtse Heeren Bock is een nieuw bier van de Utrechtsethuisbrouwers Geert de Jong en Harry Kremer. Het is gebrouwen doorde Vlaamse brouwerij `Proef' in Lochristi. Om aan te geven hoeUtrechts dit bier is: bij de receptuur is ook een monster van hetUtrechtse water meegegeven, om ongewenste smaakafwijkingen tevermijden.

In een rijke biercultuur kunnen bierfestivals niet ontbreken.Het grootste Nederlandse evenement op dit gebied is het nationalebokbierfestival in Amsterdam, dat eind oktober in de Beurs vanBerlage wordt gehouden. De bokbiertraditie stamt uit de tijd datbier brouwen nog een typische winteractiviteit was. In de zomer laghet brouwbedrijf stil, omdat dan de kans op bederf te groot was. Debrouwers voegden aan het laatste brouwsel voor de zomer wat extrasuikers toe, zodat het alcoholpercentage wat hoger werd en bierlanger houdbaar bleef. Dit bokbier werd lentebok of meibok genoemd.Als na de zomer het brouwen weer een aanvang nam, vierden debrouwers dat meestal in oktober met een extra sterk, feestelijkbier, het herfstbok. In Duitsland zijn de beruchte Oktoberfeste eentraditie, die nu in Nederland weer aan het terugkomen is. Utrechtheeft sinds drie jaar zijn eigen bokbierfestival, dat zoalsgebruikelijk een week voor het nationale festival plaats vindt.Utrecht is met vier bokbieren dan ook sterk vertegenwoordigd op debokbiermarkt. Het Utrechtse festival wordt georganiseerd door BertsBierhuis en de drie Utrechtse biercafé's in een grote tent ophet Ledig Erf. Het feest begint vrijdag 22 oktober en duurt driedagen. Alle Utrechtse bokbieren en nog tal van andere zijn op fustverkrijgbaar.

Kees Volkers