Steeds meer lenen

Een flinke studieschuld heb je zo

Thijs den Otter, HOP

Van een basisbeurs kan niemand rondkomen. Wie op kamers woont, krijgt op dit moment 228 euro per maand. Daarmee kun je, als je veel geluk hebt, net de huur van je kamer betalen. Maar voor studieboeken, collegegeld, verzekeringen, kleding, uitgaan en dagelijkse boodschappen blijft dan niets over.

Het ministerie van onderwijs snapt dat natuurlijk ook wel. Daarom heeft het een 'normbedrag' van 718 euro vastgesteld waarmee een uitwonende student het moet zien te rooien. Dit maandbedrag bestaat naast de basisbeurs uit een ouderlijke bijdrage van 237 euro. Verdienen je ouders te weinig of weigeren ze mee te betalen, dan geeft de Groningse Informatie Beheer Groep dit geld als aanvullende beurs. Net als de basisbeurs hoef je die later niet te terug te betalen, op voorwaarde dat je op tijd afstudeert. De resterende 250 euro kun je zelf bij elkaar scharrelen door een bijbaantje te nemen. Als je daar geen zin in hebt, of je tijd liever in je studie steekt, kun je dat geld lenen.

Maandelijks 250 euro lenen - nu nog het maximum - levert je in vier jaar al een schuld van 12.000 euro op, waar je ook nog eens vijf procent rente over moet betalen. Schrale troost is dat je na je studie niet meteen hoeft te gaan aflossen. De IB-Groep gunt je twee jaar om een baan te vinden en je 'nieuwe' leven op orde te krijgen. Maar dan ploft de brief uit Groningen onverbiddelijk op de deurmat: je moet in vijftien jaar afbetalen, als je daar tenminste genoeg voor verdient. Een eventuele restschuld wordt daarna kwijtgescholden.

Rood staan

De IB-Groep, die momenteel een slordige 3,5 miljard euro aan studieleningen heeft uitstaan, is niet de enige instelling waar je kunt aankloppen. Je kunt natuurlijk ook gewoon naar een commerciële bank. Met name de speciale studentenpakketten van de Postbank en ABN-AMRO zijn bekend. Als je je studiefinanciering bij één van deze geldschepen op een rekening laat zetten, krijg je een voordelig verzekeringspakket, een creditcard en kun je rood staan tot duizend euro. Als je je propedeuse hebt, kun je er zelfs nog vierduizend euro bijlenen.

Maar voor niets gaat de zon op. Bij de Postbank betaal je 7,4 procent rente, bij ABN-AMRO 8,8 procent. Toch is de mogelijkheid om rood te staan een handige buffer. Heb je bijvoorbeeld een kamer gevonden, dan moet je niet gek opkijken als je huisbaas een maand huur als borg vraagt. Ben je via een bemiddelingsbureau aan woonruimte gekomen, dan is de kans groot dat je ook daar een flinke rekening gepresenteerd krijgt. Heb je geen reserves, dan is rood staan of bijlenen soms de enige mogelijkheid. Commerciële banken zijn in zo'n geval een stuk flexibeler en sneller dan de IB-Groep. Overigens hoef je ook bij de bank niet onmiddellijk te gaan aflossen als je bent afgestudeerd. Ze houden je als potentiële klant graag zo lang mogelijk te vriend.

Meer lenen

De meeste studenten hebben weinig zin om geld te lenen. Toch hebben ze blijkbaar weinig keus, want ze gaan steeds hogere schulden aan. Was in 2003 het gemiddeld geleende bedrag per aflossende student 6200 euro, voor dit jaar heeft de IB-Groep een gemiddelde van 6800 euro berekend.

In de nabije toekomst zal er naar verwachting nog veel meer geleend moeten worden. Allereerst omdat studeren in een aantal gevallen zwaarder en duurder wordt. Instellingen mogen straks immers extra eisen gaan stellen aan hun masterstudenten. Die zullen harder moeten studeren en minder tijd overhouden voor bijbaantjes. Bovendien moeten ze voor topmasters een hoger collegegeld betalen.

Hbo-afgestudeerden die een masteropleiding aan de universiteit volgen, hebben het extra zwaar. Die krijgen helemaal geen beurs meer voor een vervolgopleiding, zelfs niet als ze nog studietijd over hebben.

Maar op korte termijn kan de studieschuld nog veel hoger uitvallen. Vorig jaar kwam een commissie onder leiding van oud-minister Vermeend tot de conclusie dat een ruimhartig leenbeleid eigenlijk de enig overgebleven optie is om studenten meer financiële armslag te gunnen. Ambitieuze plannen voor een hoge basisbeurs, een bijstandsuitkering voor studenten (met huursubsidie) of een volledig door de staat gefinancierd hoger onderwijs, worden in het huidige economische klimaat niet meer haalbaar geacht.

Staatssecretaris Rutte van Hoger Onderwijs heeft het advies van de commissie-Vermeend goed in zijn oren geknoopt. In oktober zal hij zijn plannen voor een nieuw studiefinancieringsstelsel aan de Kamer presenteren. Nu al is duidelijk dat studenten meer tijd in hun studie zullen moeten steken en minder in hun bijbaantjes. Om dat mogelijk te maken verruimt Rutte de mogelijkheden om een studielening aan te gaan. Wie daar geen gebruik van maakt, loopt een groot risico. Immers: wie meer dan een jaar studievertraging oploopt moet, als Rutte zijn zin krijgt, een veel hoger collegegeld gaan betalen, tot een maximum van 6500 euro. Wie in de toekomst niet snel genoeg studeert kijkt dus al snel tegen een torenhoge studieschuld aan.

De grootste zorg van de staatssecretaris zal zijn hoe het nieuwe studiefinancieringsstelsel de toegankelijkheid van het hoger onderwijs kan waarborgen. De leenaversie mag niet te groot worden, want dan leidt Nederland te weinig kenniswerkers op.